Vredesmisdaad: Ab Goubitz vecht 75 jaar na het einde van de Wereldoorlog NOG STEEDS om erkenning
Na de Tweede Wereldoorlog zijn oorlogsslachtoffers en verzetshelden keihard en bewust gemangeld door de Nederlandse regering door middel van de Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR). Deze raad is verantwoordelijk voor de toelating tot de regelingen die financiële ondersteuning bieden aan (nabestaanden van) verzetshelden en slachtoffers van de nazi's in Nederland, en de periode van ongeregeldheden in het voormalig Nederlands-Indië.
Vredesmisdaad from Christianne van Wijk on Vimeo.
75 jaar na dat vecht de zoon van één van de verzetshelden, Ab Goubitz, nog steeds voor erkenning. Hij bevindt zich nu zelf in de laatste fase van zijn leven en is doodsbang dat zijn gezin -- zijn vader was een verzetsheld pur sang -- nooit geëerd zal worden voor de offers die het gebracht heeft.
Gelukkig staat Ab tegenwoordig niet alleen. De Nederlandse documentairemaker Christianne van Wijk heeft een schitterende documentaire over zijn gezin gemaakt, genaamd Vredesmisdaad. Het is ongelooflijk om te horen hoe Ab vertelt over die enorm moeilijke tijd. Over zijn vader die voor ónze vrijheid streed, opgepakt werd, en afgevoerd werd naar een kamp, waar hij overleed. Over zijn moeder die in 1943 van zijn vader scheidde, niet omdat ze een hekel aan hem had, maar omdat zij en haar man dachten dat ze hun kinderen op die manier het beste konden beschermen.
En over de brief. De brief die Abs vader in 1943 schreef, maar die zijn moeder pas in 1945 in handen kreeg.
"Voor Nelly, als het zeker is dat ik niet meer leef," begint de brief.
"Lieve vrouw, ik hoop vurig bij je terug te keren," aldus Abs vader. "En ik houd nu al zó veel van ons nog ongeboren kindje. Mocht het anders zijn, dat jij er alleen voor komt te staan, wees dan sterk en vertrouw op de vele vrienden en familie. De gedachte dat ik niet mee zal kunnen maken het groot worden van onze kinderen kan me zo droevig maken dat ik soms volkomen moedeloos ben. Maar dan denk ik weer, het is juist voor onze en andere kinderen dat de wereld moet veranderen. Daarin vind ik dan weer de kracht die ik nodig heb."
Abs vader is uiteindelijk op transport gezet naar het oosten. Toen hij op een gegeven moment een dodenmars moest maken was hij zo uitgeput dat hij gewoon echt niet meer kon. De nazi's schoten hem aan de kant van de weg dood en lieten zijn lijk achter.
Na de oorlog emigreerde de overgebleven leden van het gezin naar Nieuw-Zeeland in de hoop daar een nieuw leven op te bouwen. Dat lukte. Ab woont daar nog steeds en heeft het naar zijn zin.
Maar, helaas, het einde van dit verhaal is niet rooskleurig. Ook in Nieuw-Zeeland had Ab regelmatig last van zijn verleden, wat natuurlijk niet zo gek is als je bedenkt wat hij meegemaakt heeft als kleine jongen. Nachtmerries, aan de valium, angst. In 1985 was Ab, zo zegt hij zelf, door die trauma's "een moeilijk mens" geworden, hoewel hij zelf niet wist waar dat door kwam (zo was dat natuurlijk, met zijn generatie). Zijn vrouw kon er niet langer mee omgaan en vroeg een scheiding aan.
Het kostte Ab dus zijn huwelijk. Gelukkig vond hij de liefde later toch nog weer een keer bij een andere dame, Sietske. Maar ook die relatie liep na dertien jaar op de klippen, alweer vanwege Abs PTSD.
Juist voor mensen als Ab is er hoegenaamd een middel om ze te steunen. Daar hebben we de PUR voor, de Pensioen- en Uitkeringsraad. Die is verantwoordelijk voor de toelating tot de regelingen die financiële ondersteuning bieden aan (nabestaanden van) verzetsstrijders. Maar wat blijkt? Juist die PUR is gebruikt om Ab en diens gezin tegen te werken.
Na de oorlog wordt Abs moeder niet erkend als oorlogsweduwe omdat ze "gescheiden" was van Abs vader. Let wel, die "scheiding" werd alleen maar geregistreerd omdat ze de kinderen zo hoopten te beschermen, en natuurlijk de moeder zelf, die al eens opgepakt was door de Nazi's.
Een kind begrijpt nog waarom Abs vader en moeder voor deze strategie kozen, maar de Nederlandse regering en de PUR zogenaamd niet. Abs moeder is zelfs nog naar de rechter gegaan in een poging te bewijzen dat het puur om veiligheidsredenen was. "Dat was de enige reden voor die scheiding."
Ze slaagde er inderdaad in om dat te bewijzen. Maar: Abs moeder moest genoegen nemen met een half-pensioen. Want, werd er gesteld, een vol-pensioen kon ze niet krijgen door de scheiding.
Een scheiding die aangevraagd was in een poging om moeder en kinderen te beschermen!
Op een gegeven moment had Abs moeder een nieuw paspoort nodig. Een ambtenaar zette daarin: weduwe van Jan Goubitz. Maar: toen ze later weer een nieuw paspoort nodig had maakte de ambtenaar die tóén werkte daar "gescheiden van Jan Goubitz" van. Ab is daar achter aan gegaan in de hoop er iets aan te kunnen doen, "maar ze wilden niet toegeven."
Hoe dan ook, Ab wilde geregistreerd worden bij de PUR omdat hij bang was dat zijn mentale toestand zou verergeren. Dan zou hij misschien hulp of iets dergelijks kunnen krijgen. Het ging hem nooit, zei hij vanaf het begin al, om een gewone uitkering.
In 1998 kon je alleen om "erkenning" vragen als je ook om een pensioen vroeg. "Om in aanmerking te komen voor dat pensioen moet je een bepaald niveau bereiken van je mentale toestanden," legt Jan uit. "Je wordt getest door een dokter, gelukkig had ik een hele goede dokter, dus om erkend te worden moest je een minimum van 10 procent invaliditeit hebben."
Bij zijn eerste keuring werd vastgesteld dat Abs schade 40 procent was.
En dat was het moment waarop alle problemen ontstonden.
Opeens wilde men "van alles en nog wat weten. Of ik wel Nederlander was geweest tijdens de oorlog. 'Ik zeg, wat is dat nou voor flauwekul. Denken ze dat ik Duitser was of Italiaan?' Nee, het moest bewezen worden. Maar het vervelende is, als je emigreert gaan de papieren in het raadhuis van Hilversum allemaal naar een archief in Den Haag."
De aanvraag liep uiteindelijk helemaal in het honderd. Na twee jaar hieraan gewerkt te hebben gaf Ab het maar op. Hij belde de Stichting 1940-1945 en liet zet weten wat er gebeurd was. Zij namen het van hem over en wisten natuurlijk veel beter dan hij wat te doen. Toen begon het toch een beetje in de goede richting te bewegen, aldus Ab.
Nou ja, "beter..." Na negen maanden was er nog steeds geen bevestiging gegeven vanuit Den Haag dat Ab inderdaad Nederlander was tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn dokter vond het allemaal zo belachelijk dat die besloot het maar te regelen met de PUR.
Ondertussen controleerde diezelfde arts Abs gezondheid weer. De conclusie: hij was in slechts een paar jaar tijd van 40 procent naar 60 procent invaliditeit gegaan, en dat kwam door zijn eeuwigdurende strijd met de PUR.
Na vier -- vier! -- lange jaren krijgt Ab dan eindelijk tóch erkenning. Drie jaar lang kreeg Ab hulp voor de psychologische kosten die hij maakte.
Maar dan, in 2005, wordt de hulp ineens stopgezet. Hij kreeg een brief dat hij die kosten maar van zijn privéverzekering (vergoed) moest krijgen. "Ik zeg, 'what a load of nonsense'," aldus Ab. "Drie jaar hebben jullie me uitbetaald en nou kom je met verhaal als dit. Als jullie daarin geloven dat mijn verzekering dit betaalt dan verwacht je natuurlijk ook dat je alles terug moet betalen." Maar daar krijgt hij geen antwoord op, want "dan zitten ze er vast mee."
Afijn, het wordt vanaf 2005 dus niet vergoedt. Ab gaat erachter aan. En wat krijgt hij te horen van zijn verzekeraar? "I write to confirm that your current Regular Care Plus plan does not include cover to Psychologist."
Wat? Jazeker. "Please be advised that no reimbursement shall be made for the cost of any healthcare service due to injury or disability suffered as a result of war or any act of war, declared or undeclared, or of active duty in the military, naval or air forces of any country or international authority."
Jaren later wordt Abs klacht hierover bij de PUR uiteindelijk gegrond verklaard.
Nou, nou, mooi hoor. Maar dan ben je dus jaren verder.
Zoals Ab uitlegt heeft deze strijd hem ontzettend veel gekost. De relatie met zijn kinderen is er verziekt door geraakt (hoewel hij daar wat aan hoopt te doen). Psychologisch heeft het een vreselijk effect op hem gehad. "De Duitsers lieten me in leven. De Nederlandse bureaucratie heeft me levenslang gegeven," concludeert Ab aan het einde van de documentaire.
Het is dieptriest. Als iemand recht heeft op erkenning én excuses van de Nederlandse overheid is Ab het. En de PUR moet zich kapotschamen.
