Voorkomt Merkel een tweede Weimar?

Als het Nicolas Sarkozy en de zuidelijke Europese landen lag had de Europese Centrale Bank in Frankfurt al lang de geldpers aangedraaid. De makkelijkste manier om een enorme schuldenberg in rook op te laten gaan is immers inflatie. Maar daar hebben de Duitsers nare ervaringen mee. 

Het gaat jaren duren voor de eurocrisis is opgelost, waarschuwde Angela Merkel gisteren. De bondskanselier drong aan op harde begrotingsafspraken binnen de monetaire unie. Alle landen die de euro voeren moeten hun financiën op orde krijgen. Er is geen makkelijke uitweg.

President Sarkozy sloot zich daar een dag eerder in Toulon bij aan. Ook hij zei dat begrotingsdiscipline vanuit Brussel moest worden kunnen opgelegd. Als landen zich niet aan de stabiliteitsafspraken houden moeten zij niet alleen op de vingers worden getikt maar onder curatele kunnen worden geplaatst. Het is een aanspraak waar ook de Nederlandse regering veel voor voelt.

De steun van Sarkozy zou echter duur betaald kunnen worden. De Fransman vindt namelijk dat de ECB in de tussentijd zuid-Europees schuldpapier moet opkopen met geld dat het daarvoor extra schept, oftewel: gebakken lucht. De centrale bank doet dat reeds maar mondjesmaat en met tegenzin. Geld drukken, zoals de Amerikanen doen, is in Frankfurt helemaal niet populair.

Toch sloot de bank zich deze week bij diens Amerikaanse, Britse, Japanse en Zwitserse collega's aan in een verlaging van de kosten die private banken betalen voor het lenen van geld. Hierdoor moet meer "liquiditeit" in de financiële sector gebracht worden zodat banken gemakkelijker onderling gaan lenen en de centrale bank niet meer zo vaak hoeft bij te springen.

De Amerikanen doen dat al een tijdje met een rentestand van bijna nul en honderden miljarden aan kapitaalinjecties. Nogmaals, gebakken lucht. Het interbancair vertrouwen is dan ook nauwelijks hersteld ten opzichte van de paniek van drie jaar geleden.

Het probleem is niet dat er te weinig geld in omloop is. Het probleem is een teveel aan schuld. Zo lang banken onzeker zijn over de kredietwaardigheid van landen en daarom twijfelen of andere banken geleend geld wel terug kunnen betalen blijft de financiële markt op slot. Waarom zou je immers lenen aan een bank die voor miljarden in Griekse staatsobligaties heeft geïnvesteerd? Elke verstandige bankier wacht dat wel even af. Griekse staatsleningen hebben bijna geen marktwaarde meer. Een afwaardering op Italiaanse of Spaanse leningen is ook niet ondenkbaar. Banken bereiden zich voor op de miljardenverliezen die zij hierdoor te verteren kunnen krijgen.

Probleem is dat overheden niet bereid zijn om banken die dan in zwaar weer komen failliet te laten gaan. Dan verliezen burgers immers spaargeld en dat willen zij voorkomen. Vandaar de verwachting dat banken in zo'n geval geholpen worden wat weer miljarden kost. Dan is het misschien goedkoper om Griekenland te redden.

Op die manier blijft het wantrouwen echter bestaan. De markt wordt niet schoongeveegd. Banken worden niet gedwongen om waardeloos schuldpapier af te schrijven. De crisis duurt voort. Alle reddingsoperaties van Europese politici ten spijt is de enige oplossing uiteindelijk geld bijdrukken. 

Er is een andere mogelijkheid maar die is op de korte termijn pijnlijker. Laat de markt z'n gang gaan. Laat banken die zo stom zijn geweest om veel te veel geld in Griekse en Italiaanse staatsleningen te investeren over de kop gaan. Ja, dan verliezen mensen geld en nee, dat is niet eerlijk maar de andere uitweg, hyperinflatie, is dat ook niet. Het voordeel van marktwerking is dat banken en investeerders voortaan wel twee keer nadenken voordat zij lenen aan de staat. Er kan niet zoiets bestaan als een "veilige lening". Die denkfout moet worden weggevaagd. Net als in elke andere tak van de economie moeten ook banken failliet kunnen gaan. Kapitalisme zonder kans op faillissement is als een geloof zonder hel. Daar is niemand bij gebaat.

Foto: Europese Raad