Voetbalfeest in de Bloedlanden

De enige positieve uitzondering werd gevormd door het bezoek van de Nederlandse selectie aan Auschwitz. Het was een nobel gebaar waarmee spelers en teamleiding aangaven over voldoende historisch besef te beschikken om te begrijpen dat ze spelen in een regio waarin het verleden een zwaar stempel drukt op het heden.

Dat geldt overigens niet alleen voor Polen, waar de Duitse vernietigingskampen scheuren in het landschap trokken. Het geldt ook voor Oekraïne. De door Stalin moedwillig veroorzaakte Grote Hongersnood, of Holodomor, kostte minimaal drie miljoen mensen het leven. In de jaren daarna zouden nog eens talloze Oekraïners en in Oekraïne woonachtige Polen en Joden worden omgebracht in opeenvolgende stalinistische en nazistische terreurgolven.

In dit door de geschiedenis geteisterde land hoeft men nooit ver te gaan om de sporen van een gruweldaad te vinden. Even buiten Charkov, waar Oranje gisteren speelde, ligt bijvoorbeeld het dorpje Piatykhatky. In de bossen buiten dat dorp bevinden zich massagraven met de resten van vierduizend Poolse officieren, een annex van het beruchte Katyn. Ten noordwesten van Kiev, waar Oranje op 1 juli de finale hoopt te spelen, ligt het Babi Yar ravijn. Daar vermoordden SS-troepen op 29 september 1941 vierendertigduizend Joodse mannen, vrouwen en kinderen – de grootste massamoord in één dag van de hele Holocaust.

Het is niet voor niets dat de Amerikaanse historicus Timothy Snyder zijn meesterlijke studie over het geteisterde gebied dat Polen, Wit-Rusland, de Baltische Staten en Oekraïne omspant de titel Bloodlands meegaf: Bloedlanden. Het was hier dat de nazi’s en de communisten hun slachtoffers maakten: niet alleen in de vernietigingskampen en de goelags, maar ook en vooral in de dorpen, steden, velden, bossen en ravijnen van dit uitgestrekte gebied.

Een blik op de wereldkaart volstaat om te begrijpen waarom Stalin en Hitler alle denkbare middelen – inclusief hongersnood en massa-executies – inzetten om dit gebied in hun greep te krijgen. Het vormt de verbinding tussen de twee grote landmassa’s van Europa en Azië, en daarmee het natuurlijk uitgangspunt voor alle megalomane campagnes van beide dictators. Als gevolg van die megalomanie vonden in de periode 1933-1945 uiteindelijk meer dan 14 miljoen mensen er de dood: verhongerd, vergast of doodgeschoten.

Voetbal is oorlog, zei Michels. Maar anno 2012 is voetbal voor de bevolking van de organiserende landen uiteindelijk vooral een symbool van vrede en menselijkheid. Ja, negentig minuten lang gaat het hard tegen hard. Maar op het eind geeft iedereen elkaar gewoon een hand. En of er nu gewonnen of verloren wordt, het leven gaat uiteindelijk gewoon door. Een mooier contrast met het gruwelijke verleden van de Bloedlanden is nauwelijks denkbaar.