Troonrede gelekt: Nederlands beleid maakt drastische koerswijziging

Nadat er al eerder enkele onderdelen van de troonrede naar de pers waren gelekt en op blogs verschenen, heeft climategate.nl op deze 1e dinsdag van September de hand weten te leggen op de volledige troonrede. En wat voor één! De inhoud is ronduit spectaculair. De regering erkent veel van haar dwalingen op beleidsterreinen zoals natuur, milieu, energie, klimaat en euro(pa) en komt hier rond voor uit. Het roer wordt dan ook drastisch omgegooid en Nederland wil volledig inzetten op 'evidence-based', efficiënt en transparant overheidsbeleid, dat weer grotendeels terug moet komen onder Nederlandse verantwoordelijkheid.

Zoals gebruikelijk zijn toon en lengte van de troonrede geen gemakkelijke kost, maar de onthullende inhoud is het zeker waard om zelf te lezen, dus drukken wij hem hierbij integraal af:

Leden van de Staten-Generaal,

Nu ik mij vandaag alweer voor de tweede maal op Prinsjesdag tot u mag richten, hecht ik eraan u mijn dankbaarheid te betuigen voor de steun en het vertrouwen die ik heb mogen ervaren bij de start van mijn koningschap. In mijn eerste toespraak een jaar geleden meldde ik dat Nederland zich aan de wereld heeft laten zien als een goed georganiseerd land, rijk aan talent. Ik refereerde aan de tastbare eenheid en verbondenheid, tussen generaties en bevolkingsgroepen en tussen de verschillende delen van het Koninkrijk.

Ook meldde ik dat er veel in onze samenleving is dat een gezond vertrouwen in eigen kunnen rechtvaardigt. Dit laatste geldt ook voor ons vermogen onze eigen situatie met nuchterheid te analyseren zonder kritiek op ons eigen functioneren uit de weg te gaan. Vanwege toenemende zorgwekkende ontwikkelingen in onze samenleving op economisch, sociaal, geopolitiek en wetenschappelijk-technologisch gebied heeft de regering het afgelopen jaar een Commissie van Wijzen in het leven geroepen.

Deze Commissie is gevraagd de situatie van ons land kritisch en ongeremd te analyseren en de bevindingen zonder terughoudendheid voor het voetlicht te brengen. De Commissie, waarvan de samenstelling om veiligheidsredenen niet bekend gemaakt zal worden, heeft haar werk in het diepste geheim verricht. Dit werd nodig geacht om de Commissie in volledige vrijheid de gelegenheid te geven een scherpe, heldere en optimaal kritische analyse te kunnen laten uitvoeren en rapporteren. De Commissie bestond uit Nederlanders uit diverse geledingen van de samenleving, uit diverse wetenschappelijke disciplines, uit diverse beroepsgroepen en allen met bewezen maatschappelijk inzicht.

De regering heeft met aandacht kennis genomen van de resultaten van deze Commissie en kwam tot de schokkende conclusie dat er ernstige tekortkomingen zijn in het huidige functioneren van onze samenleving en in het gevoerde beleid. Veel van de geanalyseerde beleidsontwikkelingen ontberen een rationele, feitelijke onderbouwing en voldoende transparantie. Dit heeft in veel gevallen geleid tot ineffectief beleid en bijgevolg tot grote verspilling van overheidsgelden. Hoewel dit uiterst pijnlijk is, aarzelt de regering niet te vermelden dat veel van deze constateringen beschamend zijn voor de waarden en intenties waar ons land voor wil staan. Maar eveneens hecht de regering eraan te melden dat zij er desondanks voor gekozen heeft de bevindingen onverbloemd naar buiten te brengen op deze Prinsjesdag, met de nadrukkelijke bedoeling grondig schoon schip te maken.

Geachte Staten Generaal, beste burgers van Nederland. Niet zonder schaamte maar wel zonder terughoudendheid wil de regering u in kennis stellen van de bevindingen van genoemde Commissie van Wijzen over de staat van de Nederlandse Staat. Tevens hecht de regering er aan u ook te informeren over de wegen naar herstel en de vele kansen die dit hernieuwde inzicht ons zal bieden. Wij vragen u, burgers van Nederland, om samen met ons die weg naar herstel in te slaan. Het Nederlandse volk heeft in zijn geschiedenis vaker laten zien tot grote daden in staat te zijn en nu is dit meer dan ooit noodzakelijk.

In algemene zin heeft de Commissie geconstateerd dat de informatievoorziening van de burgers over de werkelijke toestand van ons land op tal van gebieden ernstig tekort schiet. In menig geval is er zelfs sprake van misleiding. Een gebrek aan rationele benadering en kostenanalyse van beleid ligt hieraan ten grondslag. In een aantal gevallen is beleid doorgedrukt, ondanks de beschikbaarheid van degelijke kritische analyses door burgers, die de problemen van voorgenomen beleid reeds helder aantoonden. Zelfs de Crisis- en Herstelwet is voor deze doeleinden misbruikt.

De algemene aanbeveling van de Commissie is om het beleid in Nederland weer volledig 'evidence-based' te maken, grondig te toetsen aan rentabiliteit en de grootst mogelijke transparantie toe te passen naar de burgers toe. Na alle beschikbare feiten en inzichten moeten ook de onzekerheden duidelijk aangegeven worden, zodat hier als laatste stadium open politiek debat over gevoerd kan worden om tot besluitvorming te komen.

Ik zal nu een aantal specifieke problematische beleidsontwikkelingen belichten.

Nederland heeft met grote inzet gekozen voor het stimuleren van wat ten onrechte omschreven wordt als ‘duurzame energie’. Een minder slechte omschrijving zou hernieuwbare energie zijn hoewel ook hierbij kanttekeningen te plaatsen zijn. Het door de overheid op grote schaal stimuleren van wind en zonne-energie, evenals het inzetten van biomassa voor onze energievoorziening is een zeer kostbaar en inefficiënt energiebeleid geweest, zo is gebleken. Deze energiebronnen werden kritiekloos verondersteld duurzaam te zijn en werden gestimuleerd met veel overheidsgeld, terwijl ze geenszins marktrijp waren.

Inmiddels weten we dat dit niet duurzaam is geweest en dat er zelfs averechtse effecten op het milieu optreden. Tekenend hiervoor is de door Duitsland gekozen grootschalige overstap van kernenergie naar hernieuwbare energie, de zogenaamde ‘Energiewende’. Dat beleid heeft ertoe geleid dat in Duitsland de energierekening voor burgers en bedrijven dramatisch gestegen is en bovendien in de praktijk een sterke toename van steenkool en zelfs bruinkool als brandstof heeft veroorzaakt. Dit illustreert pijnlijk duidelijk dat onze energievoorziening geen ideologische wensdroom is maar een economische afweging, die essentieel is voor onze concurrentiekracht. Ook in Nederland zijn vergelijkbare negatieve effecten vast te stellen.

Wind en zonne-energie zijn onbetrouwbaar, duur en niet efficiënt, zo is al langer bekend, dankzij berekeningen gebaseerd op werkelijke kosten en opbrengsten. Windenergie blijkt niet alleen veel minder te leveren dan de geïnstalleerde capaciteit, maar maakt bovendien de nog steeds noodzakelijke fossiele back-up energie inefficiënt. Als gevolg van dit niet-rationele overheidsingrijpen in de energiemarkt staan er nu moderne energiecentrales buiten werking en worden moderne warmte-kracht installaties, die zelf wel concurrerend zijn, nu onrendabel. Bovendien kost de bouw van windturbines dusdanig veel energie in staal en cement, de meest energie-intensieve produkten die we kennen, dat niet alleen de ROI, de 'return on investment', maar ook de EROI, de 'energy return on investment', onhoudbaar ongunstig zijn. Dit betekent dat deze energievorm niet marktbestendig is en daardoor per definitie niet duurzaam.

Vanwege het ook nog zeer energie-extensieve karakter van windmolens, dat wil zeggen weinig energieopbrengst per oppervlakte-eenheid, is er nu op veel plaatsen sprake van landschapsvervuiling. Deze molens zullen helaas nog vele jaren als monumenten van mislukt beleid ons Nederlandse landschap ontsieren.

De genoemde EROI, de 'energie return on investment', is een nuttig instrument gebleken dat ook laat zien dat zonne-energie niet marktbestendig is. Illustratief hiervoor zijn de vele faillissementen in deze branche, vooral wanneer overheidssubsides verminderen of wegvallen. De EROI geeft dan ook duidelijk aan dat ook deze energievorm niet marktrijp is voor grootschaliger gebruik.

Ook het inzetten van biomassa als brandstof is allesbehalve milieuvriendelijk of duurzaam gebleken en het legt beslag op areaal dat ook voor voedselproduktie ingezet kan worden. Het stellen van theoretische beleidsdoelen voor biomassa zonder grondige onderbouwing of analyse van de consequenties heeft tot beschamende en absurde praktijken geleid. Door tekorten aan voldoende houtproduktie in Nederland om genoemde beleidsdoelen te halen, worden nu bossen in de Verenigde Staten gekapt, tot pellets verwerkt en vervolgens verscheept naar Nederland om daar te dienen als bijstook in Nederlandse energiecentrales. Dit alles betaald met Nederlands belastinggeld. De regering zal op zo kort mogelijke termijn een einde maken aan deze praktijk.

De Commissie is op basis van grondige analyse ook tot de conclusie gekomen dat het Europees emissiehandelssysteem een mislukking is geweest. Het systeem is niet aanvaard buiten Europa en heeft daarom als enig resultaat gehad dat de energiekosten in Europa omhoog zijn gegaan met kwalijke gevolgen voor de internationale concurrentiepositie van onze bedrijven. Vervolgens is er nog een ander systeem opgetuigd dat de negatieve gevolgen tracht teniet te doen om het vertrekken van bedrijven naar gebieden met goedkopere energie tegen te gaan. Dit is een typisch voorbeeld van inefficiënte Europese bureaucratie veroorzaakt door het gebrek aan kritische correctie van het eigen beleid. Dit is temeer schrijnend daar dit beleid gekoppeld was aan het klimaatbeleid, terwijl inmiddels is gebleken dat de gevreesde opwarming van de aarde al sedert 1998 is gestopt en bovendien de zogenaamde klimaatgevoeligheid van CO2 blijkt te zijn overschat. Op Europees niveau is er dringend behoefte aan een samenhangend energiebeleid dat los staat van het klimaatbeleid en gebaseerd is op realistische kostenramingen en marktpotentie.

Gebaseerd op de analyses van de Commissie is de regering tot de schokkende vaststelling  gekomen dat het recente energiebeleid en het in 2013 afgesloten energieakkoord op weg is het grootste financiële debacle in de Nederlandse geschiedenis te worden. De door de overheid genoemde en al naar boven bijgestelde raming van 18 miljard euro zal mogelijk zelfs tot het 3-voudige of nog meer kunnen oplopen, indien alle kosten meegerekend worden. Terwijl deze plannen slechts een minieme bijdrage zullen leveren aan onze energievoorziening.

De vele miljarden overheidsgeld die inmiddels al aan hernieuwbare energie zijn besteed zijn helaas verloren gegaan voor onderzoek naar betrouwbare en betaalbare energie of energiebesparing. Dit is de weg die de regering nu wil inslaan om daarmee nieuwe en werkelijk efficiënte markten te openen. Door middel van geavanceerd toegepast onderzoek zal de regering Nederland steunen om onze toekomstige energievoorziening te verzekeren en écht duurzaam te maken, maar ook om Nederland in die beloftevolle markt weer kansrijk te maken.

Een gemeenschappelijke noemer van deze ontwikkelingen hebben te maken met verontachtzaming van feiten en logica die zo essentieel zijn in de exacte en ingenieurswetenschappen. De Commissie heeft aangegeven dat Nederlandse kritische exacte wetenschappers ten onrechte buiten de dialoog zijn gehouden. De regering wil dan ook ruim aandacht geven aan het herstel van de wetenschappelijke integriteit waarvoor open en geïnformeerde dialoog al sinds Socrates essentieel is. Ook het onderwijs heeft geleden onder deze eenzijdigheid en we moeten constateren dat onze opleidingen hier helaas al ver in mee zijn gegaan. Tegenwoordig geloven leerlingen dat de biodiversiteit dramatisch afneemt, de aarde gevaarlijk opwarmt en dat er voor de mens geen plaats is in de natuur. Er zijn onvoldoende feiten om dit geloof te rechtvaardigen en de nadruk in ons onderwijs moet dan ook komen te liggen op waarheidsvinding. Leerlingen moet niet geleerd worden wat meerderheidsmeningen zijn maar wél hoe feiten te zoeken, de juiste vragen te stellen, kritisch te analyseren om vervolgens een eigen gefundeerde mening te vormen en te verwoorden.

Diverse problemen met wetenschapsbeoefening die de wetenschappelijke methode geweld aandoen zijn aan het licht gekomen, waarbij een regelrechte fraude hopelijk het dieptepunt is geweest. Het verheugt de regering daarom dat er vanuit de academische wereld zelf al initiatieven zijn genomen om de ‘research integrity’ in Nederland weer te herstellen. Dit zal essentieel voor onze toekomst en voor de Nederlandse innovatie- en concurrentiekracht zijn en deze initiatieven zullen dan ook op krachtige overheidssteun kunnen rekenen.

Over de ontwikkelingen in de Europese Unie moet de Nederlandse regering helaas ook melden dat zij zwaarwegende bezwaren heeft tegen een aantal van de ontwikkelingen die zich de afgelopen twee decennia hebben voorgedaan. Ook hier heeft de Commissie moeten constateren dat burgers vaak onvolledig of onjuist zijn geïnformeerd of misleid.

Er bestaat geen twijfel over de wil van de Nederlandse regering om samen met de andere Europese landen een gezamenlijke rol op het wereldtoneel te spelen aangezien ontwikkelingen die direct van grote invloed zijn op de Nederlandse welvaart steeds vaker ontwikkelingen op mondiale schaal zijn. Maar vandaag moeten we constateren dat er teveel onnodig op Europees niveau is geregeld. Dit heeft geleid tot grote inefficiëntie, onnodige bureaucratie en tot teveel ontwikkelingen die buiten de Nederlandse invloedssfeer zijn geraakt, terwijl ze ons wel wezenlijk raken.

De regering zal het Europees beleid opnieuw kritisch evalueren om opnieuw positie in te nemen met als belangrijkste doelstelling de omvang, invloedssfeer en kosten van de Europese Unie drastisch te verminderen. Het is aan onze burgers niet uit te leggen dat er in de binnenlandse politiek drastische bezuinigingen nodig zijn, terwijl er in de Brusselse bureaucratie maar liefst 28 Commissarissen opnieuw worden benoemd. Het is volkomen begrijpelijk dat een dergelijk wanbestuur de burgers van zich vervreemdt met als gevolg een historisch groot gebrek aan draagvlak en een onaanvaardbaar democratisch deficit.

Al in 2009 waarschuwde de Tsjechische President Vaclav Havel het Europees Parlement in een nog steeds actuele toespraak voor dit democratisch deficit, waarin hij parallellen zag met het voor hem vertrouwde beleid van het voormalige sovjet-regime. Havel waarschuwde het Parlement voor de dramatische verwijdering tussen beslissingen en burgers, evenals voor het gebrek aan democratie door het ontbreken van een rechtstreekse oppositie tegenover beslissers. Havel bleef onterecht een roepende in de woestijn zoals blijkt uit de zelfgenoegzame reacties van het Parlement, dat hierin een aanval zag op zijn macht.

Een ander probleem is de invoering van de euro als eenheidsmunt. Met de invoering van de euro zijn economische lijnen overschreden die ongezond zijn voor onze welvaart en ook voor de Europese economie. Door een eenheidsmunt in te voeren in zeer verschillende economieën zijn natuurlijke buffer-mechanismen zoals de devaluatie van nationale munten bij een zwakkere economie die de buitenlandse handel kan herstellen weggevallen. Europa is vanwege de grote verschillen in economieën geen ‘optimal currency area’ en het is daarom onverantwoord geweest de euro in te voeren. De dramatische gevolgen van de eenheidsmunt kan iedereen inmiddels zien aan de blijvend zwakke economie, het falende herstel in zwakke eurolanden en de ongekend hoge werkeloosheid.

De euro in zijn huidige ‘one size fits all’ vorm is onhoudbaar geworden. De regering heeft daarom plannen ontwikkeld om op een verantwoorde manier weer diversificatie binnen de euro-landen aan te brengen die zowel de sterke als de zwakke economieën in Europa ten goede zullen komen.

Leden van de Staten-Generaal,

Om de kracht en kwaliteit van onze samenleving vast te houden, zijn drastische veranderingen noodzakelijk, die voor iedereen dragelijk moeten zijn. Aan de opdracht die daaruit voortvloeit, wil de regering in het parlementaire jaar dat voor ons ligt met volle inzet werken, samen met u. De vraagstukken waarover u zich gaat buigen, zijn complex en ingrijpend. U mag zich in uw zware taak gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Aldus onze regering. We kunnen weer vertrouwen hebben in de toekomst en trots zijn op ons land voor deze moedige stappen. Ik ben benieuwd hoe dit over twee weken uit koninklijke mond zal klinken. Het enige wat nog mis kan gaan, is dat men onze koning de verkeerde tekst geeft

Aldus Dolf van Wijk.

Voor mijn eerdere DDS-bijdragen, zie hier.