Steun voor hervorming belastingstelsel neemt voorzichtig toe
Staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën steunt de oproep van VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra om het belastingstelsel te versimpelen. Maar afgaande op de reacties van D66 en de PvdA is er nog een lange weg te gaan.
'"Ik zie de afgelopen weken overal medestanders opduiken die met mij de strijd willen aangaan tegen een veel te complex belastingstelsel. Daar ben ik blij mee'," zei Wiebes vrijdag.
Ook D66, een van de partijen die het begrotingsbeleid van dit kabinet steunt, is enthousiast. "We pompen in Nederland onnodig geld rond. Dat kan eenvoudiger en efficiënter."
Zo is het. Het Nederlandse belastingstelsel is aan herziening toe, niet, zoals minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem vorige maand zei, omdat het alweer een tijdje geleden is dat aan het belastingstelsel is gesleuteld, maar omdat het belastingstelsel hopeloos complex is en vooral een instrument lijkt te zijn geworden om het gedrag van burgers bij te sturen.
Daarover beklaagde Zijlstra zich vrijdag in de Volkskrant. "We moeten beseffen dat belastingen slechts één doel dienen: het innen van geld," schrijft hij. "In plaats daarvan is het belastingstelsel verworden tot een moloch die op een onzinnige manier geld rondpompt en een maakbare samenleving nastreeft."
Met de beste bedoeling lijkt de politiek van links tot rechts zich maar moeilijk te kunnen beheersen in de roep om steeds maar meer fiscale prikkels. Liggen er te weinig zonnepanelen op de daken? Wordt er te veel energie gebruikt? Te weinig groen belegd? Te veel gerookt? Te weinig bedrijfsopleidingen gevolgd? Te veel schulden gemaakt? Te weinig elektrisch gereden? Laat de Belastingdienst maar fiscale prikkels maken, klinkt het al snel.
Dit past natuurlijk binnen een liberale visie. Het is niet de taak van de overheid om burgers te vertellen wat ze wel en niet moeten doen en het belastingstelsel is daar al helemaal het instrument niet voor. Als burgers willen roken of liever elektriciteit van een gascentrale kopen dan die zelf op te wekken met zonnepanelen op het dak, is dat hun goed recht. Een overheid die dergelijke gedrag afstraft, is niet alleen bemoeizuchtig, maar immoreel.
Daar kijkt de andere zogenaamd liberale partij, D66, toch iets anders tegenaan. Tweede Kamerlid Wouter Koolmees noemt de visie van Zijlstra "naïef," want "bijna alle belastingen zijn een prikkel voor het gedrag van mensen. Dat is nu juist de reden dat we de inkomstenbelasting willen verlagen: dat stimuleert mensen om te werken."
Nee, de belangrijkste reden om de inkomstenbelasting te verlagen is dat burgers in principe recht hebben op al het geld dat zij verdienen. Wanneer de overheid een deel van dat geld wegneemt, moet het daar een goede redenen voor hebben. De grote politieke discussie is vervolgens wat die 'goede redenen' zijn, wat neerkomt op de vraag: Waartoe dient de overheid? Dat een verlaging van de inkomstenbelasting een stimulans kan zijn voor de werkgelegenheid is mooi meegenomen, maar geen principieel argument. (Waaruit maar weer eens blijkt dat D66 geen principes heeft.)
Zijlstra noemt het doorgeslagen toeslagensysteem "de meest zichtbare uiting van die fiscale moloch." Hij wijst erop dat ruim tweederde van de Nederlandse huishoudens een toeslag ontvangt. "Per maand wordt meer dan een miljard euro uitgekeerd door de Belastingdienst. Geld dat vaak is opgebracht door diezelfde tweederde van de huishoudens via bijvoorbeeld de inkomstenbelasting of de btw." Een sprekend voorbeeld van deze onzinnige carrousel van belastinggeld: "Iedere Nederlander is verplicht verzekerd en betaalt een zorgpremie. Om dit te compenseren, geeft de overheid miljoenen Nederlanders een zorgtoeslag. En om dit te betalen, moeten al die miljoenen Nederlanders weer belasting betalen aan de overheid." Zou het niet veel makkelijker zijn, vraagt Zijlstra zich af, om tegelijkertijd de toeslagen af te schaffen en de belastingen te verlagen? Dan is al dat rondpompen van geld in een klap onnodig.
Prima voorstel, maar dan beginnen de sociaaldemocraten zich weer zorgen te maken. Minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken geeft toe dat het toeslagensysteem "ingewikkeld en fraudegevoelig" is en sluit niet uit dat bij de vereenvoudiging van de toeslagen "'verdere stappen gezet moeten worden." Maar daar blijft het bij.
PvdA-leider Diederik Samsom was eerder helderder. "Ik denk eerlijk gezegd dat we het niet moeten zoeken in een lagere bijdrage van mensen aan de overheid," zei hij. "Ik denk dat we het moeten zoeken in een betere overheid." Met andere woorden: het rondpompen van geld is niet het probleem. Het probleem is dat het rondpompen van geld niet goed genoeg gebeurt. Tja, zo blijven we bezig.
