Schopstoel

Een jaar of anderhalf geleden waren politieke analisten het er over eens, dat de PVV iets anders moest gaan verzinnen dan voortdurend en eentonig zaniken over de gevaren van de islam, wilde ze haar electoraat niet net zo snel verliezen als ze het gewonnen had. Sinds de eurocrisis uitbrak hebben we over die stelling niet veel meer vernomen, want daarmee opende de PVV eenvoudig en dankbaar een volledig nieuw front, nog meer kiezers overtuigend van hun gezond-verstand-aanpak.

Wat weinigen zich realiseren is dat Geert Wilders desalniettemin een prima alternatief had gevonden: je schopt aan tegen het koningshuis, en door het hele land weerklinkt het schelle gefluit van verontwaardiging.

Een belangrijke reden dat dit niet zo opviel, is dat De Majesteit er dan ook alle aanleiding toe gegeven heeft. De kabinetsformatie van 2010 was een democratisch dieptepunt, die slechts vlot voltooid werd doordat de formerende politici de koningin de facto buiten spel zetten. In achtereenvolgende Kersttoespraken verwees het staatshoofd al dan niet bedekt naar gedachtegoed dat haar met afgrijzen vervulde, en kreeg van een dankbare Geert Wilders dan per kerende tweet lik op stuk.

Het relletje om de hoofddoek die het Nederlandse staatshoofd droeg bij haar bezichtiging van moskeeën in Abu Dhabi en Oman maakte duidelijk dat het De Majesteit tot ruim boven de veiligheidsklep gestegen is. Hoewel de aanleiding relatief onbenullig was (als de hoofddoek in Rood-wit-blauw was geweest had je vermoedelijk al niemand meer gehoord, en zullen de Chinezen zich een kriek gelachen hebben over die Westerlingen die altijd met zo´n grote mond praatten over Mensenrechten als ze op staatsbezoek kwamen), kwam er toch een ondertussen al stereotiep geworden stapeltje Kamervragen van de PVV over het moskeebezoek.

Gezien de beantwoording gisteren al, had BuZa een evenzeer stereotype stapeltje antwoorden klaar liggen, iets over het standaard respecteren van kledingvoorschriften of iets dergelijks. Tot zover de rituelen.

Maar dan gisteren. De Majesteit greep de gebruikelijke ontmoeting met de pers ditmaal aan om een ongekend felle aanval te doen op de door de PVV verkondigde mening, iets wat sinds het aftreden van koningin Wilhelmina niet meer vertoond was. En doordat in het Nederlandse staatsbestel de woorden van het staatshoofd worden geacht te zijn gedaan namens de gehele regering in harmonie verenigd, ligt er nu een dilemma van ongekende omvang.

Premier Rutte kan staatsrechtelijk niets anders doen dan achter de woorden van Beatrix te gaan staan. Volmondig. Doet hij dat niet, dan hebben we een crisis in de monarchie, en het tijdstip voor een koningscrisis is zelden zo ongunstig geweest. We hebben wel wat anders aan ons hoofd.

Nu hierdoor de handen van het kabinet gebonden zijn, nog vandaag door het CDA in de Kamer onderschreven met woorden als dat wat Beatrix zei in het verlengde van het kabinetsbeleid ligt, is er een probleem ontstaan. Als Geert Wilders het kabinet ter verantwoording roept, kan Rutte dus niets anders doen dan herhalen wat door De Majesteit gezegd is, en niets meer dan dat.

Geert Wilders en de PVV houden zich plotseling heel stil, iets anders kan niet. Alle moties die je kunt bedenken zouden slechts eindigen met het aftreden van het kabinet, en daar heeft de PVV geen trek in op dit moment.

Ietwat geniepig, maar politiek gezien zeer begrijpelijk, was wat de PvdA bij monde van Kamerlid Jeroen Recourt liet weten. Recourt vindt dat Rutte iets uit te leggen heeft, aangezien een hoofddoek in sommige gevallen wel degelijk symbool staat voor onderdrukking. En zo is het natuurlijk ook. Rutte zal ongetwijfeld antwoorden dat dat waar is, maar niet geldt voor vrouwen rond de Arabische Golf. Opnieuw zal hij verplicht zijn de woorden die de Majesteit heeft gesproken onvoorwaardelijk te steunen.

Het heeft er alle schijn van dat deze rel door koningin Beatrix zal worden gewonnen. Een tactische overwinning, maar een strategische nederlaag. Door haar uithaal heeft ze haar laatste onvoorwaardelijke bondgenoot die zich teweer stelde tegen een inperking van het koningsschap in Nederland tot een zuiver ceremoniële functie, de VVD, pijnlijk van zich vervreemd. Opnieuw is het aantal voorstanders van een kortwieken van de bewegingsruimte der Oranjes gegroeid.

Koningin Beatrix heeft informeel altijd veel macht gehad, maar het is macht die hoe groot ook, niet bij herhaling kan worden ingezet. Het doet een beetje denken aan de sprookjesfiguren, die het met drie toverspreuken op zak moeten zien te rooien. Als de derde spreuk is verbruikt, is de sprookjesfiguur opeens gedegradeerd tot een gewoon mens.

Na de vertoning rond de kabinetsformatie, en de rel in Oman van deze week, is het krediet van Hare Majesteit teruggebracht tot maximaal een enkel machtswoord, en met het uitspreken daarvan keert ze per direct terug tot de rangen der gewone stervelingen. Het is voor de Nederlandse monarchie te hopen dat ze dat ook beseft, maar zeker lijkt me dat allerminst. Wie in een moeijke situatie zijn laatste vrije troefkaart uitspeelt op een moment dat daar geen enkele noodzaak toe is, lijkt weinig greep meer op het spel te hebben.

Foto: Wikimedia Commons / Emiel Ketelaar.