Saoedische kroonprins en hardliner overleden

Nayef volgde vorig jaar oktober zijn broer Sultan, toen kroonprins en minister van Defensie, op. De huidige minister van Defensie, Salman, een broer van zowel Sultan als Nayef, wordt genoemd als mogelijke troonopvolger.

De dood van Nayef komt het Saoedische koninkrijk ongelukkig uit. Hij stond bekend als een hardliner. Jarenlang gaf hij leiding aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken en dreef hij terreurgroepen als Al Qaeda het land uit. Nayef was ook aartsconservatief. Hij onderhield goede banen met de wahabisten, de geestelijke klasse van Saoedi-Arabië die de monarchie legitimiteit verschaft. De huidige koning Abdoellah wordt juist gezien als een hervormer en redelijk liberaal. Hij wil bijvoorbeeld vrouwen stemrecht geven, tot afgrijzen van de wahabistische rechtsgeleerden. Nayef had na een periode van enige spanning tussen monarchie en geestelijkheid voor balans kunnen zorgen.

Belangrijker is dat Nayef goede banden had gesmeed met soennitische groepen in het buitenland, vooral de Moslimbroederschap.

Saoedi-Arabië heeft de "Arabische Lente" met lede ogen aangekeken. In verschillende opstanden, zoals die in Bahrein, zag het de hand van rivaal Iran. De val van Hosni Moebarak in Egypte betekende voor de Saoediërs het wegvallen van een tweede steunpilaar van de soennitische orde in het Midden-Oosten, nadat de Amerikanen Saddam Hoessein hadden afgezet. (Koning Abdoellah was dan ook bijzonder onaangenaam verrast toen zijn bondgenoot Barack Obama de Egyptische president opriep te vertrekken.) 

Uit de opstand in Syrië tracht het koninkrijk juist voordeel te trekken. Hier staat de Iraanse bondgenoot Bashar al-Assad onder druk en is het de soennitische meerderheid die de macht probeert over te nemen.

De Moslimbroederschap is, net als in Egypte, in Syrië jarenlang verboden. Vader Assad moordde in 1982 nog de halve stad Hama uit om de broederschap uit te bannen. (Het bloedbad van Houla, hoe gruwelijk ook, is daarmee vergeleken peanuts.) Toch heeft de islamistische organisatie stand weten te houden en duikt zij op nu Assad onder druk staat. Saoedi-Arabië wil maar wat graag dat de Moslimbroederschap in Syrië de macht naar zich toe trekt en zo Iran berooft van de enige Arabische bondgenoot die het heeft.

De dood van Nayef zou dat wel eens lastiger kunnen maken. Er gaan al enkele maanden geruchten de ronde van Saoedisch wapentuig dat via Jordanië Syrië in wordt gesmokkeld. Ongetwijfeld wordt de Syrische oppositie vanuit Saoedi-Arabië gefinancierd. Het land is immers 's werelds grootste olie-exporteur en barst van het geld. Onduidelijk is in hoeverre Nayef persoonlijk was betrokken bij deze steunoperatie.

Koning Abdoellah moet zich tegelijkertijd zorgen binnen te maken over zijn opvolging. De waarschijnlijk 88-jaar oude koning heeft inmiddels twee troonopvolgers overleefd. Salman, zijn half-broer, is ook al in de zeventig. De generatie van Abdoellah, die nog direct afstamt van Ibn Saud, de stichter van het moderne Koninkrijk Saoedi-Arabië, begint uit te sterven, maar het lijkt niet waarschijnlijk dat Abdoellah afwijkt van de familietraditie en een jongere prins aanstelt als kroonprins.

De komende jaren zouden we een snelle wisseling van Saoedische koningen kunnen meemaken. Dat is niet goed voor Saoedi-Arabië, omdat een stokoude koning waarvan iedereen verwacht dat hij binnen een aantal jaar sterft, niet over het mandaat beschikt om broodnodige hervormingen door te voeren. Het is vooral slecht voor de stabiliteit in de regio die in hoge mate van Saoedi-Arabië afhankelijk is nu het er naar uitziet dat Egypte en Irak nog jaren binnen zichzelf bezig zullen zijn.

Foto: Saudi Embassy