Ons 'oorlogsgoud' is definitief weg
Vanochtend verwees ik al in de Finance-zaterdagbijlage naar de thriller 'Fout Goud' van Roel Jansen over deze kwestie.
Aan de orde is ruim 60 ton Nederlands goud, dat door de Duitsers is geroofd en aan Zwitserland is doorverkocht in de Tweede Wereldoorlog. Het is nu definitief: uit de antwoorden van minister Dijsselbloem van Financiën op Kamervragen van CDA politicus Eddy van Hijum blijkt, dat Nederland definitief afziet van het terugghalen van 61.000 kilo goud met een actuele marktwaarde van 2 miljard euro. Dat mag, zeker in deze krappe financiële tijden, opmerkelijk worden genoemd. Waarom haalt Dijsselbloem ons goud niet terug? Daar moet hij goede redenen voor hebben.
Die 'goede redenen' zijn, dat Nederland al heeft afgezien van de claim. Het blijkt namelijk, dat het toenmalige Paarse kabinet Kok-II, met Gerrit Zalm als minister van Financiën, al in 2000 had besloten om dat goud niet meer te claimen. Alleen was men vergeten om dat ook aan de Kamer te melden...
Wat was het geval?
Tijdens de Tweede Wereldoorlog roofden de nationaal-socialisten het goud uit de kluis van DNB (De Nederlandsche Bank) en verkochten dat vervolgens aan Zwitserland om met de opbrengst de kosten van de oorlog te financieren. Maar Zwitserland weigerde na de oorlog om het goud terug te geven. Het land beroept zich op een internationaal verdrag, dat overigens ná de oorlog gesloten is. In mei 1946 sloot Zwitserland een verdrag met de VS waarin het overeenkwam om CHF 250 miljoen bij te dragen aan het 'herstel' van Europa, maar wel onder voorwaarde dat het land dan gevrijwaard zou worden van alle toekomstige claims op het oorlogsgoud.
Nadat eerdere kabinetten pogingen hadden ondernomen om het goud terug te krijgen, adviseerde de commissie Van Kemenade, uit het genoemde tweede paarse kabinet Kok, in 2000 om van de claim af te zien. Want volgens die commissie zou die claim 'juridisch/volkenrechtelijk' niet meer staande te houden zijn. En dat advies werd vervolgens door Kok en Zalm overgenomen, echter zonder dit expliciet aan de Kamer te melden.
Dat laatste is natuurlijk buitengewoon slordig. Temeer daar het nu onduidelijk blijft of er juridisch/volkenrechtelijk wel voldoende gronden waren om de claim te laten varen. Die vraag wordt nu niet echt uitputtend beantwoord. Maar Dijsselbloem ziet er geen heil in. In diens antwoord op Van Hijum's Kamervragen schrijft de bewindspersoon:
De conclusies (van Van Kemenade) worden inderdaad niet benoemd, maar zijn ook nooit tegengesproken. Voor zover daar nog onduidelijkheid over mocht bestaan: de conclusies zijn door de Nederlandse regering integraal overgenomen. Dat betekent dat er geen verdere juridische stappen zullen worden genomen tegen landen waarin geroofd goud is terecht gekomen.
Maar Van Hijum neemt hier geen genoegen mee. Hij windt zich op over de lakse houding, ook nu weer, van de verantwoordelijke bewindspersonen. Van Hijum:
'De Kamer moest in 2000 kennelijk maar snappen dat de claim niet werd ingediend. Terwijl niemand eraan twijfelt dat dat goud uit Nederland komt.' Van Hijum begrijpt niet waarom de minister van Financiën zich er zo makkelijk bij neerlegt dat het 'foute goud' in Zwitserse kluizen blijft. 'Dit is een grote kwestie, niet alleen in geld maar ook moreel. Ik ga hierover met Dijsselbloem in debat.'
Van Hijum ziet nog wel een kleine kans om op deze kwestie terug te komen, namelijk tijdens een Zwitsers referendum dat binnenkort over divers 'oorlogsgoud' wordt gehouden. Persoonlijk verwacht ik niet dat de Zwitsers besluiten om het Nederlandse goud ruimhartig te zullen 'teruggeven', uiteindelijk hebben ze er destijds voor betaald, bijgedragen aan de wederopbouw van Europa en is er een verdrag ondertekend. Anderzijds kan men verdedigen dat Zwitserland natuurlijk een enorme gouden boterberg op het hoofd heeft. Het land was verreweg de grootste opkoper van het door de Duitsers geroofde goud. Maar liefst 80 procent van al het door de Duitsers gestolen Nederlandse goud is door de Zwitsers opgekocht. Je kunt moeilijk volhouden dat de Zwitsers niet wisten waar dat goud vandaan kwam. In de gewone wereld heet zoiets 'helerspraktijken', en die zijn strafbaar. Je kunt je ook afvragen of het verdrag van mei 1946 tussen de VS en Zwitserland wel in voldoende mate rechtmatig was. Ook heeft Nederland na de oorlog ongeveer de helft van dat goud terugontvangen. Waarom dan de andere helft niet?, vraag je je af.
Van Hijum gelooft er dan ook nog in:
'Ik heb de minister van Financiën opgeroepen zijn Zwitserse ambtgenoot ertoe te bewegen in dat referendum ook stelling te vragen over de herkomst van het goud en eventuele teruggave. Maar Dijsselbloem gaat hier niet op in.'
Dat laatste is op zich merkwaardig, want ook al heeft de paarse regering Kok-Zalm de claim destijds opgegeven, dat is nog geen reden voor dit paarse kabinet Rutte-Dijsselbloem om het niet tenminste nogmaals te proberen. Immers, nee heb je, en ja kun je krijgen.
Hier vindt u een overzicht van mijn columns en u kunt mij hier volgen op Twitter.
