Oekraïne heeft geen toekomst

En nu is de Oekraïne aan de beurt. De revolutionairen in het westen van dat land willen aansluiting bij de EU, en in het zuiden en oosten, waar mensen leven die zich met de Russen identificeren, willen velen de band met Rusland behouden. Wat gold voor Joegoslavië, en nog steeds geldt voor landen als Syrië en Irak, geldt ook voor Oekraïne: het is een kunstmatige staat, geen natiestaat.

En omdat er nooit een burgerlijke revolutie heeft plaatsgevonden die een samenleving kon veroorzaken met een redelijke overheid, redelijke ambtenaren en een redelijke rechterlijke macht, kreunt het van corruptie en machtsmisbruik. De elite bestaat uit kleptocraten.

In het westen hebben burgerlijke revoluties plaatsgevonden, in Azië niet. Behoren Oekraïne en Rusland dus meer bij Azië? Lemberg, in het westen van Oekraïne, ligt wel degelijk binnen Centraal-Europese invloedssferen. De stad ademt een Europese sfeer uit.

Dit westelijke deel van Oekraïne, dat katholiek en niet Russisch-orthodox is, had dus nooit mogen opgaan in de nieuwe staat die na de ineenstorting van de Sovjet-Unie ontstond. Nu al scheuren de rijgdraden waarmee Oekraïne als staat bijeengehouden wordt.

Het huidige Rusland is autoritair van karakter. Het is de vraag of Rusland ooit op een andere manier kan worden geregeerd. In het Westen maken we al eeuwen de fout te denken dat Russen zielsgraag bij het Westen willen horen, en keer op keer blijkt dat we ons vergissen. Ook ten aanzien van de Russische homowetten slaan we de plank mis: ze drukken uit wat Russen denken.

In veel opzichten is Rusland conservatief, met een feodale cultuur en een lange geschiedenis van lijden en honger, een melancholiek volk op een eindeloos groot en diep land waar verhalen over ontberingen en wanhopige liefdes worden verteld. De trotse mensen die in die wouden en op die steppen de Mongoolse invasies hebben overleefd zijn hard voor zichzelf en voor elkaar. En daar horen heersers bij die onverbiddelijk kunnen regeren.

Het opkomende soennitische fundamentalisme in Centraal-Azië en het verlangen naar aansluiting bij de EU in het westen van de voormalige Sovjet-republieken zijn naweeën van het einde van het communistische bewind.

Ten dele is dat gerestaureerd door Vladimir Poetin, die dankzij olie- en gaswinningen over enorme inkomstenbronnen beschikt en de EU, die van de Russische energie afhankelijk is, naar zijn pijpen kan laten dansen. Onder Poetin werd in Tsjetsjenië een van de grootste bloedbaden in de moderne tijd aangericht, maar dat bleef niet aan hem kleven. Dat kan Assad van Syrië niet zeggen. Met Assad kun je niet gezellig in het Holland House een pilsje drinken.

Onze politici hebben van meet af aan de intelligentie en kracht van de nieuwe generatie Russische heersers onderschat. Wat er momenteel in Oekraïne gebeurt, en in Syrië en in Genève aan de onderhandelingstafels met Iran, gebeurt onder scherp toezicht van Poetin. We hebben hem te weinig serieus genomen omdat we weigeren te aanvaarden dat zijn autoritaire bewind geen democratische alternatief kent, en we wachten dus op zijn ondergang. Maar als Poetin weggaat, komt er een andere Poetin.

Sinds het einde van het communisme daalde de omvang van de bevolking van de Oekraïne van 52 naar 37 miljoen mensen; een dergelijke krimp kan misschien in de toekomst, wanneer het meeste werk door robots is overgenomen, niet tot welvaartsdaling leiden, maar in een zwak ontwikkelde economie als de Oekraïense is het wegvallen van zoveel productieve burgers en de daarmee samenhangende vergrijzing rampzalig.

Het zwaartepunt van de opstand ligt in het westen, maar wie denkt dat alle opstandelingen nette democraten zijn, vergist zich. Er zitten fascisten tussen, neonazi’s, reactionaire Kozakken, bandieten, stadschaoten.

Een adviseur van Poetin, Sergei Glasjev, heeft de Oekraïense machthebbers opgeroepen er flink op los te slaan, maar hij heeft ook aangegeven dat Oekraïne in zijn huidige staat voor Rusland geen waarde meer heeft. De Russische grenzen kunnen naar het westen worden verlegd, en de democraten in het westen van de Oekraïne mogen zich wat hem betreft verheugen op een ontvangst in Brussel. Vermoedelijk hebben velen de koffers al klaarstaan om in onze streken op zoek te gaan naar werk.

Het lot van de huidige president is getekend. Naar verluidt heeft hij de toorn van Poetin opgewekt; volgens hem had de Oekraïense elite de opstand meteen bij het begin de kop in moeten drukken. Hoe hard Janoekovitsj ook is, vergeleken met Poetin is hij een doetje.

Washington speelt in de Oekraïne het inmiddels verouderde spel van het steunen van democratiseringsprocessen. Dat lukte niet in het Midden-Oosten, maar in Oekraïne zou het moeten lukken, beweren Obama’s adviseurs.

Oekraïne is momenteel van weinig belang voor het Westen, maar Poetin moet een lesje krijgen, zo beweren de stoere mannen in Brussel en Washington, en nu moet er een lijn getrokken worden. Maar het is duidelijk, en Poetin weet dat, dat als die lijn overschreden wordt er niks gebeurt, zoals de beruchte lijn in Syrië. Maar het klinkt goed bij de beelden van de bloedbaden.