Niks privé-affaires

Misschien hebben de Fransen voor dit soort affaires het woord 'ridicule' uitgevonden. Madame Trierweiler (geboren Massonneau: de naam Trierweiler is van haar tweede echtgenoot, een journalist van Paris-Match met wie zij drie kinderen heeft), die met een motorescorte het hospitaal verliet, gaat nu uitrusten op het presidentile buitenverblijf in Versailles, in wanhoop over haar status. Afgelopen week hadden de artsen haar vriend verboden een bezoek aan het ziekenhuis te brengen, omdat dit 'te stressvol' zou zijn. Het zal de eerste keer zijn dat de president van de Republiek, die afgelopen donderdag wel voor bezoek werd toegelaten, met zo'n verbod geconfronteerd zal zijn. Een teken van democratie. Je bent 'Monsieur Normal', of je bent het niet.

Uitgebreid hebben de buitenlandse kranten verslag gedaan over de reputatie die Franse presidenten op buitenechtelijk gebied hebben hoog te houden. De affaires van François Mitterrand, Jacques Chirac en de soaps van Nicolas Sarkozy kwamen weer voorbij, alsof Frankrijk een apart geval zou zijn. Dat is maar gedeeltelijk waar. Overal ter wereld permitteren de machtigen zich (seksuele) vrijheden die voor normale stervelingen niet zijn weggelegd. Overal wordt ook verwezen naar de 'privé-sfeer' die gerespecteerd zou moeten worden. Vandaar dat nette kranten altijd wat besmuikter over deze zaken berichten dan de roddelpers (lees bijvoorbeeld de Frankfurter Allgemeine Zeitung), maar alle kringen smullen ervan, ook als er algemene verhandelingen worden gehouden over de verschillen in de publieke moraal tussen het ene en het andere land. Dat Julie Gayet € 50.000,- eist van het blad Closer vanwege de schending van de privé-sfeer, en ook nog € 4000,- tegemoetkoming in de advocatenkosten, laat vooral zien dat zulke affaires voor alle partijen een profijtelijke zaak zijn. Voor de pers die de oplagecijfers ziet stijgen, voor de advocaten die dure rekeningen kunnen schrijven, en voor de betrokkenen zelf, die er aandacht mee krijgen, en ook aandacht door kunnen afleiden. De belangrijke persconferentie waarop François Hollande een belangrijke economische koerswijziging zou aankondigen, verdween naar de achtergrond.

Toch zijn dit geen privé-affaires, al konden ze wel lang op publieke discretie rekenen. Daardoor kon François Mitterrand buiten het zicht van de media een maitresse plus buitenechtelijke dochter onderhouden, op staatskosten. In Amerika kon John F. Kennedy in het Witte Huis z'n gang gaan, dus niks alleen Frankrijk. In Groot-Brittannië en Nederland houden ze er voor zulke zaken peperdure vorstenhuizen op na, voor het hooghouden van de band met het nationale verleden, maar ook ter publiek amusement. Paleis Soestdijk had niet voor niets twee aparte vleugels. Met de vrouwenemancipatie hebben we ook de zogeheten 'power couples' zien ontstaan. Dat geldt bij uitstek voor de Clintons, die het begrip 'verstandshuwelijk' nieuwe inhoud hebben gegeven, maar ook voor François Hollande, die lang ging met Ségolène Royal, de vrouw met wie hij nooit was getrouwd maar wel kinderen heeft. Tot 2007 waren zij partners, tot Ségolène zich plotseling als presidentskandidate voor de Franse socialisten opwierp, een positie die François voor zichzelf had bedacht, en haar partner aan de kant zette. Hier was niks privé meer aan, ook niet toen madame Trierweiler in 2010 als de favoriet van 'Monsieur Normal' werd voorgesteld. Beiden kennen elkaar al sinds 1988, wat de schok bij Valéry misschien iets begrijpelijker maakt (de relatie tussen Hollande en Gayet bleek pas twee jaar te bestaan, maar bestond dus al wel tijdens de presidentscampagne van 2012).

Van de huidige president valt vooral zijn leugenachtigheid op, al kun je ook zeggen - en dat is nieuw - dat hij nooit met zijn vrouwen was getrouwd. Van echtbreuk kun je dus niet spreken. Hoogstens van misleiding van het Franse publiek. En daar zit het echt vreemde. Hoewel het grote publiek bedonderd wordt waar het bijstaat, is datzelfde publiek volgens de opiniepeilers steeds meer geneigd zulke slippertjes door de vingers te zien. De ruimdenkendheid komt tegenwoordig geheel van het volk en het volk schenkt dat zijn hooggeplaatsten graag. Bill Clinton overleefde het Lewinsky-schandaal omdat de publieke opinie dat een privé-zaak vond en zijn aftreden niet waard. Ook Hollande en Gayet lijkt de affaire tot nu toe geen kwaad te doen. Niet alleen wordt de president er 'menselijker' door, maar de kranten hebben ook niet echt zin om hem aan de schandpaal te nagelen. Want 'iedereen' gaat weleens vreemd. Wat vreemd is, want zo normaal is dit niet, en het is voor de ex-geliefden bijna altijd reden om daarna met slaande deuren uit elkaar te gaan. Wat nu ook tussen Hollande en Trierweiler dreigt. In voorgaande tijden wisten de dames beter hun plaats. Anne Pingeot, de maitresse van Mitterrand, hield haar mond, net zoals Danielle, zijn levenslang echtgenote. Die vrouwen hadden ook meer stijl en waren minder ordinair (minder 'normale') dan wat we tegenwoordig zien.

Niemand wil als fatsoenridder te boek komen staan, de media - zelfbenoemde bewakers van de publieke moraal - al helemaal niet. Dan valt toch op dat veel van de dames die bij dit soort affaires betrokken zijn uit de glamourwereld komen. Het zijn actrices, zangeresjes, showmodellen, televisiesterren en - jazeker - journalistes. Carla Bruni was een vrouw van klasse, maar viel vooral op Sarko omdat hij president was (eerder was ze ook op popsterren als Mick Jagger gevallen). Het heet dat macht 'erotiseert'. Dat zal best. Maar ook bij 'Monsieur Normal'? We hebben met Hollande in elk geval met een belangrijk politicus te maken en in de journalistiek geldt een code dat je daar niet te 'close' mee moet zijn. Maar dat gold dus niet voor madame Trierweiler, journaliste van Paris-Match en met een politieke talkshow op de Franse televisie. Het gold ook niet voor Anne Sinclair, een grande dame op de Franse televisie, maar ook de (bedrogen) echtgenote van Dominique Strauss Kahn. Uit eigen land kennen we de uit de hand gelopen affaire tussen de topbankier en topeconoom Willem Buiter en de 'powerfeministe' Heleen Mees. Van al deze topdogs worden hun escapades vergeven zolang ze 'hun werk maar goed doen'. Wat zeker bij Hollande twijfelachtig is.

Maar wat te denken van al die vrouwen in het spel? Echt onschuldig zijn zij niet. Zij kunnen hun 'publieke functie' (in veel gevallen journalistiek, waaronder het controleren van de macht) ook niet meer echt doen. En juist die vermenging tussen politiek en journalistiek, een groot taboe en in de media niet echt een thema, komt vaak voor. Mitterrand (hij sprak over Edith Cresson, een oud-premier, als 'mon petit soldat') bezorgde zijn jeugdliefde Marie-Louise Terrasse al een baan bij de Franse televisie (waar zij onder de naam Catherine Langais een bekend presentatrice werd), en ook in andere landen is dit een bekend 'dwarsverband'. Netwerken geldt tegenwoordig als een respectabele en noodzakelijke bezigheid. In de politiek wemelt het van de spindoctors en communicatiedeskundigen. Het is een hele plaklaag waar nog geen tandpasta tegen is uitgevonden. En de 'onderzoeksjournalistiek' wordt soms ook wel heel letterlijk opgevat. Hoeveel voorbeelden zijn er ook niet van politici die een relatie blijken te hebben met hun persvoorlichter? Zelfs in keurig Nederland is dat een bekende figuur. Het kan mede verklaren waarom de media veel affaires 'onder de pet' houden. Een discretie die duurt zolang die duurt, want als het geheim eenmaal aan de grote klok is gehangen (en vaak blijkt 'iedereen' er dan al van op de hoogte te zijn), wordt er flink uitgepakt. Waarbij de hoofdrolspelers op veel mededogen kunnen rekenen bij het grote publiek. Wat weer mede verklaard wordt doordat de media nauwelijks stemmen toelaten die er schande van spreken. Want juist die enge moralisten, die zijn fout en niet meer van deze tijd.

Terwijl al deze affaires gewoon heel ouderwets manifestaties zijn van openbaar machtsmisbruik - van álle partijen. De media incluis. Dus niks privé, maar héél publiek. Daarom zou het goed zijn als er in dit soort kwesties eens wat minder ruimdenkendheid aan de dag wordt gelegd. Van al deze affaires gaat een corrumperende werking uit op de samenleving als geheel. Dat was vroeger zo en is nog steeds zo.