Maakt Obama vredesonderhandelingen Palestijnen en Israël onmogelijk?

Het diplomatieke proces dat tot een raamovereenkomst voor verdere vredesonderhandelingen tussen Israel en de Palestijnse Autoriteit moet leiden, is in een kritieke fase terecht gekomen.

Dat bleek, onder andere, uit de opmerkingen van president Obama tijdens een interview met Jeffrey Goldberg dit weekend. Dat interview werd gepubliceerd toen Premier Netanyahu van Israël onderweg was naar Washington. Obama waarschuwde Israël in dat interview voor de gevolgen van het mislukken van de huidige onderhandelingen en leek Israël op voorhand te blameren voor het niet bereiken van een akkoord. Ook uitte hij persoonlijke kritiek op Netanyahu.

Velen verwachtten daarna een nieuwe confrontatie tussen Obama en Netanyahu tijdens hun ontmoeting in het Witte Huis op maandag jl. Die confrontatie vond echter niet plaats en wel om twee redenen. Ten eerste heeft de Israëlische premier al eerder besloten geen confrontaties meer te zoeken met Obama over de Palestijnse kwestie. Ten tweede heeft het Israëlische tv-station Kanaal 2 al op 2 februari jl. bericht dat Israël de door John Kerry opgestelde raamovereenkomst zou accepteren.

Die acceptatie bleek ook uit de toespraak die premier Netanyahu gaf voor het jaarlijkse congres van AIPAC, de grootste pro-Israël-organisatie in de Verenigde Staten. Voor het eerst schetste de Israëlische premier de voordelen van een vredesovereenkomst met de Palestijnen voor Israël en het Midden-Oosten als geheel.

Hij had het bijvoorbeeld over de Israëlische kennis en technologie op het gebied van water en landbouw waar de Arabische staten hun voordeel mee zou kunnen doen. Maar ook maakte hij de opmerking dat vele Arabische leiders vandaag de dag zich realiseren dat Israel niet hun vijand is en voegde daar aan toe dat het hier niet om een hypothese gaat, maar om feiten.

In het licht van deze ontwikkelingen lijkt de kritiek van Obama aan het adres van Israël onbegrijpelijk.

De Israëlische krant Ma’ariv berichtte op woensdag dat State Department officials hebben laten weten dat minister van Buitenlandse Zaken John Kerry niet was ingelicht over het interview. Dezelfde officials zeiden dat Obama met het interview de besprekingen heeft gesaboteerd.

Jeffrey Goldberg zei op woensdag in een interview met Charlie Rose op PBS dat Obama’s opmerkingen neerkwamen op een regelrechte bedreiging van Israël.

Kerry lijkt inderdaad de opvattingen van Obama niet te delen. Dat bleek uit opmerkingen die hij maakte tijdens een interview met NBC’s Meet the Press.

Kerry noemde Netanyahu "erg moedig" en zei dat de Israëlische premier enkele moeilijke beslissingen had genomen voor en tijdens de besprekingen over vrede. Tegelijkertijd gaf Kerry aan dat de Palestijnse president Abbas deze "moedige beslissingen" nog niet had genomen en dat de Palestijnen nu moeten beslissen of ze bereid zijn om compromissen te sluiten met Israël.

Kerry legde de bal dus bij Mahmoud Abbas neer, en dat had een reden.

Aan het eind van februari maakte Abbas tijdens besprekingen met Kerry in Parijs duidelijk dat de Palestijnen vasthouden aan oude eisen zoals de terugkeer van miljoenen vluchtelingen en de hernieuwde deling van Jeruzalem. Ook maakte Abbas duidelijk dat de PLO onder geen beding Israël zal accepteren als de Joodse staat.

Volgens ingewijden ontplofte Abbas toen Kerry hem de concepttekst van de raamwerkovereenkomst liet zien en noemde de Amerikaanse voorstellen waanzin. Die tekst bevatte een aantal onderwerpen die Abbas onaanvaardbaar vindt (Israëlische controle van de Jordaanvallei en erkenning van Israël als de Joodse staat bijvoorbeeld).

Daarna hebben zowel Abbas als de PA-onderhandelaar Saeb Arekat aangekondigd dat verlenging van de onderhandelingen na de afgesproken periode van negen maanden geen zin had. Ook kondigden zij aan dat de PA zou terugkeren naar het pad van confrontatie met Israël in de internationale arena. Dat betekent hernieuwde pogingen om unilaterale erkenning te krijgen voor een Palestijnse staat en het voorbereiden van aanklachten tegen Israël bij internationale gerechtshoven.

Afgelopen maandag legde Abbas nieuwe eisen op tafel voor het verlengen van de besprekingen met Israël. Hij zei tijdens een ontmoeting met Zahava Gal On van de Israëlische Meretz-partij dat Israël opnieuw de bouw in de nederzettingen moet bevriezen en meer Palestijnse gevangen moet vrijlaten.

Erakat had eerder al aangegeven dat de Palestijnen nooit Israël als Joodse staat zullen erkennen. Arekat zei tijdens een conferentie in München dat de Israëlische eis neerkomt op het "wijzigen van de Palestijnse geschiedenis" en beweerde dat "zijn voorvaders al in Jericho woonden 5000 jaar voordat de Israëlieten onder leiding van Joshua Bin Nun het land binnenkwamen en zijn geboortestad Jericho platbrandden".

Obama heeft sinds de ontmoeting tussen Kerry en Abbas in Parijs opnieuw het voortouw genomen in het vredesproces. Ook heeft hij de Palestijnse president uitgenodigd voor een ontmoeting in Washington op 18 maart aanstaande.

De kritiek op Israël en de recente acties van de Amerikaanse president lijken bedoeld om te voorkomen dat de Palestijnen opnieuw afhaken in een cruciale fase van vredesbesprekingen. De geschiedenis heeft echter geleerd dat de Palestijnse leiders dergelijke kritiek op Israël juist gebruiken om hun standpunten te verharden of om weg te lopen van de besprekingen.