Kommer en kwel van het PBL

Het Planbureau voor de leefomgeving (PBL) heeft een nieuw rapport uitgebracht: 'Wissels omzetten. Bouwstenen voor een robuust milieubeleid voor de 21e eeuw'. Het deed mij denken aan de 'litanie van milieu-angsten', zoals dat door Bjørn Lomborg werd genoemd. Zie hier.

Aan de inleiding ontleen ik het volgende:

Het huidige milieubeleid schiet tekort om de milieuproblemen van de eenentwintigste eeuw aan te pakken. Het is tijd voor een grondige herijking. Daarbij moeten eco-innovatie en eco-efficiëntie centraal komen te staan. Nederland en Europa kunnen met technologie-ontwikkeling en aanpassingen in productie en consumptie veel bijdragen aan het aanpakken van de grote vraagstukken van de eenentwintigste eeuw.

Na een eeuw van grootschalige productie op basis van fossiele brandstoffen zal schoon en duurzaam produceren en consumeren de nieuwe normaliteit moeten worden. [Noot HL: Het ziet er toch naar uit dat fossiele brandstoffen nog vele decennia het energieaanbod zullen domineren.] Dit is des te noodzakelijker als we de klimaatverandering willen beperken tot 2 graden opwarming in 2050 [Noot HL: Daar istie weer! De opwarming van de aarde is al 16 geleden jaar gestopt. En er zijn de laatste tijd verschillende peer–reviewed artikelen verschenen, waarin wordt gesteld dat het effect van CO2 op de wereldtemperatuur gering is.], in een wereld waarin dan zo’n 9 miljard mensen wonen, waarvan naar schatting 5 miljard mensen in de middenklasse, met bijbehorende consumptiewensen. Burgers, bedrijven en overheden moeten samen én ieder voor zich de wissels radicaal omzetten, willen we Nederland structureel gezond achterlaten voor volgende generaties. De kans op succes is het grootst als duurzaam produceren en consumeren tegelijkertijd ook leidt tot een versterking van de economie, een lagere energierekening [Noot HL: Met 'duurzaam' wordt die alleen maar hoger.] en/of een betere gezondheid. Dit concludeert het PBL in het vandaag gepubliceerde signalenrapport Wissels omzetten – Bouwstenen voor een robuust milieubeleid voor de eenentwintigste eeuw. Hierin analyseert het PBL het milieubeleid van de afgelopen decennia en formuleert daarbij bouwstenen voor vernieuwing.

Klimaatverandering [Noot HL: Daar istie weer!], verlies aan biodiversiteit [Noot HL: Daar istie weer!], gezondheidsschade door fijnstof, plastic soep in de oceanen, voedselrisico’s door antibiotica in diervoeding, ontoereikende beschikbaarheid van water en grondstoffen [Noot HL: Nóg meer ellende!]. De aanpak van deze problemen lijkt een hedendaagse Herculestaak die mensen moedeloos kan maken. [Noot HL: Voor zover de mensen al moedeloos zijn geworden, ligt het niet aan de hier opgesomde fenomenen, die deels slechts bestaan in de virtuele werkelijkheid van modellen en voor het overige sterk zijn overdreven.] De grote opgaven voor het milieubeleid van de eenentwintigste eeuw zijn alleen structureel aan te pakken als op uiteenlopende niveaus nieuwe coalities van belangen en betrokkenen tot stand worden gebracht. De Nederlandse overheid kan hier direct mee beginnen:

* Coalities met bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties als milieumaatregelen ook leiden tot een versterking van de economie, een lagere energierekening en/of een betere gezondheid.

* Coalities binnen het kabinet omdat milieuproblemen en milieubeleid de komende decennia een brede impact hebben, ook op het woon- en werkklimaat, de werkgelegenheid, de volksgezondheid en de overheidsfinanciën (fiscale vergroening).

* Coalities met (sommige) andere landen omdat Nederland op veel terreinen te klein is om gewenste milieumaatregelen te realiseren, met name als de effecten grensoverschrijdend zijn en de concurrentiepositie in het geding komt.

* Coalities met internationale organisaties, zoals de OECD, het IEA en de Wereldbank, die een nieuw, en robuust milieubeleid voorstaan.

[Noot HL: Nu internationale afspraken niet mogelijk blijken, moeten we het kennelijk in ad hoc coalities zoeken. Lijkt mij zeer omslachtig.]

Het grote verschil met tien jaar geleden is dat het bewustzijn van de grote risico’s nu ook in de internationale organisaties als Wereldbank, IMF en IEA is doorgedrongen. [Noot HL: Die hebben terzake geen eigen analyse–capaciteit en surfen mee op de hype. Een nóg groter verschil is dat Kyoto geen opvolger zal krijgen en het Europese CO2–emissiehandelssysteem op apegapen ligt.] Bovendien kijken grote bedrijven nu naar de overheid voor lange termijn duidelijkheid. [Noot HL: Die duidelijkheid krijgen ze. Subsidiëring van 'duurzaam' wordt teruggeschroefd.]

Kern is het aanpassen van de spelregels en het creëren van prikkels om schoon gedrag te belonen en vervuiling te belasten. “Dit vraagt niet zozeer om meer wetenschappelijk onderzoek, maar om een politieke ‘coming out’”, aldus PBL-directeur Maarten Hajer. Het PBL introduceert de term ’transitiewissels’ om het belang te benadrukken van veranderingen die ervoor zorgen dat investeren in schone technologie loont, zodat de eco-efficiëntie radicaal toeneemt. [Noot HL: Dat is zeker wenselijk. Maar tussen droom en daad staan wetten in de weg en vele praktische bezwaren.]

Om innovaties en investeringen in milieusparende technologieën in Nederland beter van de grond te krijgen, is een fonds nodig voor de financiering van deze eco-innovaties. [Noot HL: Innovatiebeleid in een andere jasje. Vele eerdere pogingen zijn mislukt.] Een uit de aardgasbaten gevoed fonds is een perfecte vorm van een ‘transitiewissel’: inkomsten uit fossiele brandstoffen worden ingezet voor de duurzame, CO2-arme economie van de toekomst. [Noot HL: Een nieuwe claim op de aardgasbaten. Waar hebben we dat eerder gehoord?]

Tegelijkertijd moeten we niet naïef zijn. Als alles op vrijwillige basis van de grond moet komen, dan zal een aanzienlijke groep weigeren mee te werken. Dat is slecht voor het milieu en slecht voor de moraal. Immers, de meeste mensen willen best iets doen – als ze maar weten dat het moet, dat ze er op termijn baat bij kunnen hebben en dat anderen er ook niet onderuit komen. Daarom is het belangrijk om met toezicht en handhaving ook de achterhoede te verplichten om te voldoen aan minimumeisen, en sancties op te leggen als dat niet gebeurt. Dat vergt voldoende capaciteit voor toezicht en handhaving; deze overheidstaak moet daarom worden ontzien bij verdere bezuinigingen. [Noot HL: Er zijn altijd weer belangengroeperingen die een uitzonderingspositie claimen als er bezuinigd moet worden.]

Enz. enz.

De PBL–publicatie is hier te vinden.

Het PBL heeft het selectief grasduinen in de literatuur tot norm verheven om ons steeds weer nieuwe op nieuwe apocalyptische vergezichten te trakteren en daarmee een angstcultuur te bevorderen en politiek te bedrijven. Het heeft zich ontwikkeld tot een institutioneel verankerde Cassandra. Is het nu wel zinvol om daaraan zo veel belastinggeld te spenderen?

Voor mijn eerdere DDS–bijdragen, zie hier.