Kansen voor de VVD op rechts

In het licht van de vele geopolitieke crises van de afgelopen weken en de dramatische gevolgen van het neerhalen van vlucht MH17, viel mij op dat de VVD iets herstelde in de peilingen.

De peilingen verschillen onderling nogal, maar op enig moment zag ik in de politieke barometer van 1 augustus de VVD weer op 31 zetels staan, terwijl D66 terugzakte naar 24 zetels. Daarmee is de VVD nog steeds ver verwijderd van de 41 zetels van 2012, maar het is een stap in de goede richting, zeker voor degenen die niet zitten te wachten op Alexander Pechtold als eerste openlijk eurofiele premier van Nederland.

Wellicht was de stijging in virtuele zetels een soort van premierbonus voor het optreden van premier Mark Rutte in de nasleep van de rampvlucht MH17. Hoewel Rutte ook nu weer verwijten moest incasseren van gebrek aan kordaatheid, waren vriend en vijand het er wel over eens dat de manier waarop de lichamen van de slachtoffers naar Nederland werden gehaald en hoe daar verder mee werd omgegaan, ook qua ceremonieel, waardering en respect verdiende.

Toch lijkt mij - los van vlucht MH17 - dat er in het huidige tijdperk van allerlei geopolitieke crises die door elkaar spelen, kansen liggen voor de VVD. In ieder geval hebben we de afgelopen weken bar weinig gehoord van Pechtold. De welbespraakte ex-veilingmeester die nooit om woorden verlegen zit wanneer het erom gaat de houding van Geert Wilders neer te sabelen met betrekking tot islam of immigranten, bleef ineens sprakeloos toen de Jodenhaat - bij sommige gelegenheden vermomd als zionistenhaat –- door de straten van Den Haag en Rotterdam schalde.

Tot op de dag van vandaag heb ik hierover geen enkele concrete verklaring gehoord van Pechtold, die overigens weigerde om de advertentie van het CIDI tegen Jodenhaat te ondertekenen met het nogal flauwe excuus dat Geert Wilders - of all people - van de lijst was gehouden. Hoe dan ook, de narrative van Pechtold (we moeten vooruit, de EU is prima voor Nederland, de multiculturele samenleving kan een zegening zijn als we er maar verstandig mee omgaan, etc.) blijkt in het water te vallen op het moment dat blijkt dat de multiculturele samenleving voor heel veel mensen helemáál geen zegen is. Ook het verhaal van Pechtold over de euro en de EU is natuurlijk véél te makkelijk.

Vermoedelijk was een deel van Pechtolds succes te danken aan de afkeer die veel Nederlanders hebben van de nogal harde standpunten van Wilders, die de confrontatie nooit schuwt. Maar op het moment dat allochtonen van de verkeerde soort complete wijken overnemen door onverhulde straatterreur, zien veel Nederlanders Wilders ineens niet meer als hun grootste probleem, daarmee Pechtold hulpeloos achterlatend zonder doelwit voor zijn verbale pijlen. Nu zal Pechtold met échte oplossingen moeten komen, om zijn hoge stand in de peilingen waar te maken.

Zoals wel vaker gebeurt in een acute crisis, is er een verschuiving naar rechts in het electoraat, een behoefte aan sterker gezag. In dit geval mogen we wel van een veelvoudige crisis spreken, van ISIS en Hamas tot en met Rusland en de separatisten in Oekraïne. Allemaal zaken waarvan we dachten dat ze zich ver buiten onze landsgrenzen afspeelden en die nu angstig dichtbij zijn gekomen. Als zelfs Bill en Hillary Clinton, politieke dieren bij uitstek, in de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 een rechts geluid laten horen met Hillary’s kritiek op de slappe Obama, dan kun je raden dat de kiezer de komende twee jaar een wat rechtser geluid wil horen.

Zeker voor liberale kiezers heeft de VVD altijd een veel rechtser geluid laten horen dan D66, al vinden velen dat de VVD naar links is afgedreven en te veel een partij is geworden van regenten en baantjesjagers. Een tweede bezwaar van veel potentiële kiezers is dat de VVD het eigen rechtse verhaal niet waarmaakt. Zo horen we al tijden stevige verhalen over immigratie en integratie van de VVD, maar gaat men in de praktijk voor ieder pardon van de PvdA door de knieën. Bovendien is het kabinet met handen en voeten gebonden door verschillende verdragen (Schengen, Vluchtelingenverdrag). Ook met betrekking tot de EU en de eurozone is er een groot verschil tussen hetgeen de VVD propageert en de realiteit van de ene concessie na de andere doen in Brussel.

Een politicus die de afgelopen weken een positieve indruk heeft gemaakt op mij is parlementariër Pieter Omtzigt van het CDA (die ook regelmatig bijdragen levert op DDS). Terwijl onze nationale leiders op vakantie waren en/of zich in stilzwijgen hulden, kwam Omtzigt steeds met heldere punten en vragen, zowel over het escalerende antisemitisme in de straten van Rotterdam en Den Haag als over de christenvervolging in Irak, waar het kabinet véél te tam op reageerde.

Ik denk dat Halbe Zijlstra en ook andere parlementariërs van de VVD een goed voorbeeld kunnen nemen aan Omtzigt. Ga de problemen niet uit de weg door laf wegkijken maar benoem ze (zonder in stereotypen te vervallen) en maak duidelijk dat de politiek er óók is om grenzen te stellen (letterlijk en figuurlijk!).

Laten we niet vergeten dat de VVD in de dagen van Frits Bolkestein, met een voor die tijd vrij rechts geluid, veel succes had en 38 zetels haalde in 1998 (de PvdA haalde er toen 45 met Kok als premier). Kort daarna droeg Bolkestein het stokje over aan de links-liberale Dijkstal. In de jaren daarop werden VVD en PvdA vrij plotseling rechts én links gepasseerd door Pim Fortuyn.

Het zou goed zijn als Zijlstra nu al wat meer gaat opereren als de rechtsbuiten van het VVD, zodat hij  is warmgedraaid als het straks tijd is om het stokje van Rutte over te nemen. Maar de VVD zal er niet aan ontkomen dat zij in 2016 als regeringspartij beoordeeld zullen worden door de kiezers. Dat is  ook het lastigste voor Zijlstra. Als hij een rechts-liberaal verhaal houdt als VVD-fractieleider in het parlement, zal hij de ruimte moeten krijgen – of eisen - van het kabinet om die woorden in toenemende mate ook in daden om te zetten.