Er moet een middenweg zijn tussen “dit heeft niets te maken met de religie van de vrede” en Leon de Winters theorie dat de islam intrinsiek gewelddadig is.

‘ISIS-terreur geworteld in islamitische cultuur’, schreef Leon de Winter gisteren op deze site. Het is een tekst vol pijnlijke waarheden en inconsequente nonsens. Als voorbeeld van dat laatste citeer ik: “De Koran is gebouwd op drie contrasten; man-vrouw, gelovige-ongelovige, meester-slaaf.” O ja, is dat zo? Dan zou je toch wel een paar argumenten daarvoor mogen verwachten en die blijft De Winter schuldig. Geen teksten, geen vindplaatsen, geen studies, niets. En al was het waar, dan zou dat zeker niet alleen voor de koran gelden. Bijbel en Thora staan vol met deze contrasten, maar om te zeggen dat zij erop zijn “gebouwd”, is natuurlijk flauwekul. Het is niet te ontkennen dat de islam met het zwaard is verspreid, weinig gebieden zijn vrijwillig bekeerd, maar ook dat geldt voor een groot deel van de christelijke wereld, denk aan heel Latijns-Amerika.

En dan dat tenenkrommende juichverhaaltje over Israel. Ja, vergeleken met de meeste omringende landen, is de Joodse staat absoluut een succesverhaal, maar het kan qua democratie en rechtsstatelijkheid natuurlijk niet tippen aan welk land ook in West-Europa. Daarvoor is de geur van apartheid en bezetting die uit het Heilige Land opstijgt net iets te sterk. Dat de Thora op de “gulden regel” is gebaseerd, wordt overigens elke dag bewezen door de orthodoxe Joden in Mea Shearim not.

Gewelddadig

Als de islamitische cultuur echt zo intrinsiek gewelddadig was, zouden niet 120, maar 120.000 Nederlandse moslims in Syrië en Irak vechten. Bovendien, wat is in Allah’s naam eigenlijk “de” islamitische cultuur? De Turkse, de Marokkaanse, de Bosnische, de Indonesische, de Senegalese? In al deze landen vielen mij de verschillen steevast meer op dan de grootste gemene deler. Net als in de (voorheen) christelijke wereld eigenlijk. Het feit dat De Winter “moslims” en “Arabieren” als synoniemen gebruikt, maakt zijn betoog er ook al niet geloofwaardiger op.

Aan de andere kant maakt hij een aantal valide en pijnlijke punten. Met name: “zij (de jihadisten, BPS) zijn niet geradicaliseerd omdat ze zielig waren of te weinig kansen kregen, nee, ze zijn geradicaliseerd omdat hun culturele tradities integratie onmogelijk gemaakt hebben en jongemannen het concept van de heilige strijd aanbieden”. De gedachte dat jonge moslims op jihad gaan vanwege sociaaleconomische achtergesteldheid, is er eentje die je alleen nog bij de meest geflipte GroenLinksers aantreft.

Is er dan toch iets mis met de cultuur? Ja en nee. Daar waar die cultuur wordt gedefinieerd vanuit het geloof, ontstaan problemen: bij homohaat, misogynie en islamisme is de drijvende kracht van het geloof niet te ontkennen. Bij zaken als antisemitisme, genitale verminking (vrouwenbesnijdenis) en eerwraak ligt de relatie iets minder duidelijk. Laten we zeggen dat deze zaken niet dwingend door de islam aan de gelovige worden opgelegd, maar dat er binnen deze religie wel degelijk een context wordt geschapen waarbinnen zij welig kunnen tieren. Het is niet te ontkennen dat religie in elke cultuur een rol speelt, maar als de islam de enige factor was in de zo diverse culturen van Dakar tot Jakarta, waren de verschilen niet zo enorm.

Pessimistisch

Niet zo verschrikkelijk lang geleden had je exact hetzelfde verhaal over het christendom kunnen houden, gulden regel of geen gulden regel. We hadden eerwraak in Zuid-Europa, vrouwenhaat tierde welig in Latijns-Amerika, homoseksualiteit was verboden in het Verenigd Koninkrijk (en is dat in de VS de facto nog steeds in sommige staten) en antisemitisme vond je overal. De belangrijkste vraag is dan ook of er binnen de islam een mechanisme bestaat waardoor men zich aan de vele uitwassen van het geloof kan ontworstelen zoals wij dat goeddeels in de Westerse wereld hebben gedaan. Waarbij ook bij ons het geloof - kicking and screaming - alles heeft geprobeerd deze ontwikkeling tegen te houden of te vertragen. In dit opzicht ben ik, net als De Winter, pessimistisch.

Natuurlijk bestaat er een moderne islam, zowel in het Westen als in de traditioneel islamitische landen. Ik zie deze elke dag om mij heen en heb erin geleefd in Noord-Afrika. Tientallen, honderden miljoenen moslims beleven hem, dag in dag uit, alleen zijn zij geen krantenkop waard zoals de opkomst van ISIS dat natuurlijk wel is. Bovendien, deze moderne moslims houden zich meestal stil en dat mogen wij hen wel degelijk kwalijk nemen. Niet dat iedere Nedermoslim nu persoonlijk afstand moet nemen van ISIS, Al Qaida, of Saoedi-Arabië, maar het zou best een onsje meer mogen.

Seculiere islamieten houden wijselijk hun mond in landen waar de islam heerst, maar hier zouden zij wel degelijk kunnen proberen de bal aan het rollen te brengen. Dat zij dat zo vaak vertikken, dat zij het criminele gedrag van hun geloofsgenoten niet te vuur en te zwaard bestrijden, is de grootste teleurstelling in mijn omgang met moderne moslims, de goeden niet te na gesproken. Is het nestgeur die hen ervan weerhoudt te benoemen, aan te klagen, actie te voeren tegen het overal de kop opstekende obscurantisme? Is het fysieke of sociale lafheid? Of is het een schuldgevoel omdat zij weten dat als je letterlijk kijkt naar koran en hadith, de fundamentalisten gewoon betere moslims zijn dan zij?

Islamitische verlichting

Heeft Leon de Winter dan toch gelijk wanneer hij schrijft dat “de kiem tot radicalisering zit in de algemene culturele waarden van deze migranten”? Het is aan de moslims in het vrije Westen te bewijzen dat hij ongelijk heeft en ze mogen van mij daar best een beetje mee opschieten. Want de wereld, de hele mensheid, snakt naar een islamitische verlichting, naar dat tegengeluid dat maar zo zachtjes, zo mondjesmaat te horen is. Even leek de "Arabische Lente" iets in gang te zetten, maar we weten inmiddels allemaal hoe die is agelopen. Ik weet dat hij bestaat, maar als de moderne islam wil overleven, zal hij vol in de aanval moeten gaan in de oorlog om de ziel van de gelovigen. Als Nederlandse moslims massaal in actie komen tegen racistisch kroeggebral, waarom kunnen zij dat dan niet tegen de oorlogsmisdadigers in eigen gelederen?

Terug naar De Winters artikel, de schrijver maakt een paar sterke punten, maar vliegt tegelijkertijd uit de veel te korte bocht. Vorig jaar nog steunde driekwart van de Nederlandse moslims de jongeren die naar Syrië trokken, zogenaamd om daar tegen onrecht te vechten en het Syrische volk te helpen. Nu de afgelopen weken en maanden zo kristalhelder is geworden dat zij heel andere motieven hebben, zit ik met smart te wachten op de peiling die uitwijst dat dit percentage sterk is afgenomen. Blijkt dit niet zo te zijn en kunnen de (Nederlandse) ISIS-terroristen nog steeds op grote steun vanuit “onze” moslimgemeenschap rekenen, ben ik bang dat ik Leon de Winter meer gelijk zal moeten geven dan mij lief is.

Ik blijf hopen dat dit niet zo is. Misschien tegen beter weten in.

Volg Bart Schut op Twitter en Facebook.