Iran veroordeelt Amerikaan ter dood: de spanning loopt op

Toen de Amerikaanse marine vorige week vrijdag 13 Iraanse zeelieden redde, die werden gegijzeld door piraten uit Somalië, leek dat een mogelijkheid om een klein beetje spanning uit de lucht te halen tussen de VS en Iran. Dat is ook hard nodig, want de gemoederen lopen de laatste tijd hoog op tussen die twee – tot op het punt dat men serieus vreest dat het tot een gewapend conflict kan komen. Zowel mijn collega-auteur Isser als ikzelf Schreven hier eerder over.

Helaas nam Iran de kans om het ijs te breken niet aan: hoewel de Iraanse overheid de Amerikanen bedankte, liet men ook weten dat het vliegdekschip dat de reddingsoperatie uitvoerde in de ogen van Iran beter niet kan terugkeren naar de Amerikaanse basis in de Perzische Golf. Dit zou te dicht bij Iran zijn, en de Amerikaanse aanwezigheid aldaar wordt in Iran als een provocatie gezien.

De ernst wordt niet minder door het feit dat de ruzie tussen de VS en Iran in belangrijke mate gaat over de Straat van Hormuz – de zee-engte waar de Perzische Golf overgaat in de Golf van Oman. Iran demonstreerde onlangs in staat te zijn deze golf geheel af te kunnen sluiten. De VS en Israël bereiden zich voor op duidelijk machtsvertoon in de vorm van militaire oefeningen. De spanning blijft oplopen.

En nu voort Iran de druk nóg verder op. De Iraanse rechter heeft eerder vandaag besloten dat de 28-jarige Amir Mirza Hekmati, een Amerikaan van Iraanse afkomst, ter dood gebracht moet worden. Hij wordt beschuldigt van spionage. Zijn familie laat weten dat hij naar Iran ging om zijn grootouders te bezoeken, maar volgens de Iraanse regering is hij een spion voor de CIA. Hij zou in Irak en Afghanistan training hebben ontvangen op Amerikaanse bases, en daar klaargestoomd zijn voor een ‘missie’ in Iran. Van deze beschuldigingen heeft Iran overigens geen enkel bewijs geleverd.

De enige mogelijke link met Amerikaanse militaire belangen die bekend is, is dat Hekmati in het verleden voor de Amerikaanse marine heeft gewerkt. Toch is hij ter dood veroordeeld, voor het “samenwerken met een vijandige natie, lidmaatschap van de CIA en een poging om Iran te betrekken bij terrorisme”, aldus de Iraanse media over het vonnis.

De Verenigde Staten hebben al eerder laten weten dat Hekmati onschuldig is en moet worden vrijgelaten. Dat viel niet te verwachten, maar een terdoodveroordeling gebaseerd op geen tot zéér weinig bewijs is op te vatten als een duidelijke provocatie richting de VS. Iran lijkt er op gebrand om de huidige onenigheid tot een treffen te laten komen. Dit is te kenmerken als hoogst onverantwoordelijk, maar gezien het autoritaire Iraanse regeringsbestel rekent eigenlijk niemand op verantwoord gedrag.

Het zal aan de Westerse mogendheden zijn om zich verantwoord te gedragen – maar ook dat plaatst ons in een lastige positie. Een toegeeflijke houding zal in Iran worden opgevat als een bevestiging van de eigen positie en het eigen gelijk. Verdere escalatie van provocerend gedrag valt dan te verwachten. Aan de andere kant is het ook niet verantwoord om een oorlog te beginnen: het Westen hoort nimmer de agressor te zijn.

De beste optie blijft het tonen van de Westerse kracht en vastberadenheid, en héél goed overleg met andere machten, zoals Rusland en China. Die moeten buiten een eventueel conflict gehouden worden als dat ook maar enigszins mogelijk is. De VS lijken dit goed te begrijpen, en wellicht kan Iran toch nog duidelijk gemaakt worden dat een oorlog een heilloze zaak is. We houden vast aan deze hoop, maar de onzekerheid neemt dagelijks toe. We leven in roerige tijden.