Hoe Nederland omgaat met Defensie is schandalig

Het is voor mij min of meer gewoonte om, als er op de televisie reclameblokken worden uitgezonden, snel even op mijn tablet het laatste nieuws door te nemen. Het eerste waar mijn oog 20 september aan het begin van de avond op viel was een bericht op Elsevier.nl met de kop: “Veel meer geld voor Defensie kan niet”. Het bleek te gaan om een uitspraak van Frans Timmermans bij een politieke ledenraad van de PvdA in Den Bosch van die middag.

Als iemand die niet bij Defensie werkzaam is of is geweest, maar er wel oprecht in is geïnteresseerd en het internationale veiligheidsnieuws op de voet volgt, was ik enigszins verrast door deze kop, welke aan duidelijkheid niets te wensen overliet.

Ik had nog de fiducie om te denken dat onze huidige minister van Buitenlandse Zaken, die zich de afgelopen zomer internationaal op een zo positieve manier had onderscheiden in een zo dramatische gebeurtenis met serieuze geopolitieke implicaties als de aanslag op MH-17, waarschijnlijk dubieus zou zijn geciteerd. Dit bleek echter niet het geval te zijn.

Hij zei dat de economische groei de komende jaren gematigd zal zijn, tot mogelijk 1 tot 2% per jaar, om te vervolgen: “Dan kunnen we ons niet permitteren heel veel meer aan Defensie uit te geven. (...) We moeten meer poolen en samenwerken met andere Europese landen. We moeten veel slimmer met de Defensiebudgetten omgaan want Europees gezien wordt er nog heel veel verspild.”

Vervolgens las ik op een forum, welk ik geregeld bezoek, een reactie van iemand, persoon A, die het schandalig vond dat iemand anders, persoon B, boos was op de uitspraken van Timmermans. Deze persoon B was in het verleden vele jaren werkzaam geweest bij Defensie en had de vergelijking getrokken hoe relatief makkelijk er politieke steun is voor (extra) geld voor Ontwikkelingssamenwerking (OSW) en hoe moeilijk dat altijd ligt voor Defensie. Dat had hij op een wijze neergezet die feitelijk, eerlijk is eerlijk, niet helemaal klopte en persoon A vond dit werkelijk waar schandalig en onbeschaafd.

Dat laatste schoot bij mij echter volledig in het verkeerde keelgat. “Schandalig?” begon ik te typen.

Wat schandalig is, is dat Defensie als een van de absolute kerntaken van de overheid langdurig en bewust is verwaarloosd om gaten elders te kunnen dichten onder de noemers van “het vredesdividend”, “efficiency verbeteringen”, “economische crisis”, etc.

Wat schandalig is, is dat onze mensen op missie in het buitenland bij bondgenoten moeten "bedelen" om over die uitrusting te beschikken waarvan zij vinden dat ze die nodig hebben om de taak waar de Nederlandse overheid ze voor heeft uitgezonden goed uit te kunnen voeren. De term “beggars army” komt niet zomaar uit de lucht vallen.

Wat schandalig is, is dat uitgezonden militairen net na terugkomst van een missie te horen krijgen dat ze, in het kader van weer een bezuinigingsoperatie, kunnen vertrekken.

Wat schandalig is, is dat mensen worden uitgezonden, daar de meest risicovolle taken denkbaar vervullen en dat  vervolgens plots na terugkeer de afgegeven Verklaring Geen Bezwaar (VGB) wordt ingetrokken vanwege een al jaren bij Defensie bekende misstap in het verleden of omdat je met iemand trouwt die uit een land komt waar de MIVD zich niet lekker bij voelt. Een intrekking VGB betekent: “u kunt vertrekken!”.

Wat schandalig is, is dat Defensie nieuwe rekruten een tijdlang geen volledige kledingoutfit kon geven, inclusief veiligheidskleding en zij voor een deel zelf daarvoor moesten gaan zorgen.

Wat schandalig is, is dat mensen vlak na decennialange trouwe dienst, door een blunder vanuit Defensie zelf, net voor hun pensioen nog even een tot 2 jaar oplopend financieel AOW-gat in worden geduwd en dat Defensie de (WUL) fout, welke Defensie personeel onevenredig zwaar treft, niet (volledig) probeert te repareren.

Wat schandalig is, is dat er door de politieke en de militaire top van Defensie al jarenlang misbruik wordt gemaakt van de uitzonderlijke loyaliteit van de militairen en het feit dat datzelfde loyale personeel een demonstratieverbod heeft. Dat Defensie geen machtige lobby en grote maatschappelijke bewegingen achter zich heeft staan (zoals Ontwikkelingssamenwerking dat overduidelijk wel heeft), wat nu o.a. culmineert in het thans meer dan 500 dagen CAO-loos zijn van militairen zonder perspectief dat daar op korte termijn een eind aan komt.

Wat schandalig is, is dat tienduizenden loyale militairen en burgers om boekhoudkundige redenen zijn wegbezuinigd, meestal zonder dat daar een serieus te nemen visie waar het met onze krijgsmacht naartoe zou moeten aan ten grondslag lag.

Wat schandalig is, is dat er een NAVO-inspanningsverplichting van 2,0% van het BNP geldt voor alle bondgenoten, welke Nederland al vele jaren niet haalt, maar waar laconiek, ook nu weer, over wordt gemeld "Het gaat om hoe efficiënt je als land je Defensiebudget gebruikt, organiseert en inzet en niet om hoeveel je uitgeeft” of “door meer Europese samenwerking is een hoger Defensiebudget niet nodig" (ben benieuwd of bijvoorbeeld de ICT-problemen of de kapitaalvernietiging door de verkoop van spiksplinternieuw, vaak nog niet eens afgeleverd, materieel door telkens elkaar gestapelde bezuinigingen ook in deze beschouwing wordt meegenomen).

Gek genoeg hoor je dergelijke argumenten eigenlijk vrijwel nooit als het om Ontwikkelingssamenwerking (OSW) gaat, waar veel en machtige lobbyorganisaties bij betrokken zijn met een uitgebreid netwerk aan connecties naar oud- en zittende lokale en landelijke politici verdeeld over bijna alle landelijk opererende politieke partijen.

Bij OSW is de befaamde 0,7% BNP inspanningsverplichting haast heilig en het (politieke en "maatschappelijk betrokken") land te klein als daar ook maar iets van een suggestie van bezuiniging wordt geopperd. En wordt er bezuinigd dan moet dit, uiteraard, zos nel mogelijk gerepareerd worden. Geen mooie woorden over meer internationale samenwerking en integratie van NGO's, etc. Stel je voor, zeg!

Wat schandalig is, is dat bij de berekening van het Nederlandse Defensiebudget voorts ook nog allerlei "trucjes" worden toegepast waardoor wat wij er als land aan uitgeven hoger lijkt dan het werkelijk is. Zaken welke bij de Defensiebegrotingen van onze bondgenoten niet worden meegerekend, maar hier wel. Denk aan de pensioenen en wachtgelden die uit het Defensiebudget worden betaald, denk aan de btw die hier wel moet worden afgedragen. Beide posten gelden in het buitenland bijna niet en komen al helemaal bijna nergens beiden tegelijk voor in de Defensiebegroting. In Nederland wel. Denkt u ook eens aan het potje dat overigens aan het begin van Rutte II aan Defensie werd ontrokken en naar OSW ging ad 250 miljoen euro voor internationale missies en nu het goed uitkomt weer terug wordt gekwakt bij Defensie. Defensie zit nu reëel op nog geen 0,9% BNP, vlak boven wat OSW ontvangt.

En zo zijn er nog vele, vele punten die ik zo uit mijn hoofd kan opnoemen, waarvan je je uiteindelijk kunt afvragen hoe iemand, bezuiniging na bezuiniging, reorganisatie na reorganisatie ondertussen nog positief naar zijn/haar militaire baan gaat en ondertussen niet enorm cynisch is geworden over zijn/haar werkgever, de overheid, de politiek en de samenleving welke het allemaal bitter weinig kan schelen wat er met Defensie en haar mensen gebeurt, behalve als het te laat is en de spreekwoordelijke vijanden op onze deur kloppen.

Is het dan gek dat de "overlevers" en oud-medewerkers van deze “reorganisatie organisatie”, zoals ik Defensie tegenwoordig verkies te benoemen, dan boos worden als men in tijden van zware geopolitieke spanningen, waarin het nut en bestaansrecht van de organisatie nog eens onomstotelijk en op vaak pijnlijke wijze wordt aangetoond, de zittend minister van Buitenlandse Zaken doodleuk verkondigt dat extra geld voor Defensie afhangt van hoe de economie zich ontwikkelt? Pardon?! Haal dat benodigde geld dan maar ergens elders in de Rijksbegroting waar we het niet over een kerntaak hebben.

De zorg kreeg er, ook in crisistijd, vele miljarden bij, elk jaar weer, om de tekorten op de jaarlijks met miljarden euro’s stijgende zorgbegroting rond te maken. Daar gold voormeld adagium wat Defensie nu wordt voorgehouden, blijkbaar niet.

Dus waarom zou het budget van Defensie dan niet kunnen stijgen? Het gaat om keuzes en politici zijn door ons aangesteld om ook impopulaire, maar noodzakelijke, keuzes te maken, verder te kijken dan de volgende opiniepeiling en met een degelijke visie en bijpassend ambitieniveau te komen, zaken waar de politiek overigens al jaren van wegloopt met betrekking tot onze nationale verzekeringspolis.

Premier Rutte en minister Hennis Plasschaert (Defensie) waren het op de laatste NAVO-top eens met de gezamenlijke verklaring. Daarin werd gesteld dat de bondgenoten zullen streven naar een Defensiebudget van 2% BNP om de nieuwe dreigingen met vertrouwen tegemoet te kunnen treden. Ik zie het er met de laatste uitspraken van Timmermans, maar ook die van Rutte tijdens de algemene beschouwingen vorige week, niet van komen. Zelfs de fractievoorzitter van zijn eigen partij, Halbe Zijlstra, kreeg Rutte niet zover om ook maar enige reële toezegging te doen over eventueel extra geld voor Defensie in de komende jaren.

Vanuit de militairen zelf wordt overigens ook niet opgeroepen om vanaf 2015 direct 3-4 miljard euro extra per jaar aan hun departement te spenderen of dat Nederland volledig aan de 2 procent norm zal moeten gaan voldaan. Men is redelijk en verzoekt een geleidelijke en structurele stijging in de komende jaren om uiteindelijk op een budget uit te komen waarmee de krijgsmacht haar grondwettelijke taken naar behoren kan uitvoeren.

En natuurlijk moet er meer samengewerkt worden met onze internationale partners, maar Nederland is al haast koploper als het om internationale samenwerkingsverbanden gaat en in de regel kost internationale samenwerking door investeringen eerst geld voordat dat geld gaat opleveren en kan dit zonder meer gepaard gaan met het verlies van soevereiniteit. Is onze politiek ook bereid deze op te geven?

Een gezamenlijk Europees buitenlandsbeleid is nog mijlenver weg om het over een gezamenlijk Defensiebeleid nog maar helemaal niet te hebben. Misschien had Timmermans, zich beter daar op kunnen richten, want de man kiest thans de verkeerde volgorde door eerst het militair(-technische) spoor te bewandelen en vervolgens te hopen dat het wel zal passen in een nog onzeker en niet bestaand politiek spoor.

Ik snap dat Timmermans in dit geval als PvdA-man sprak en niet als minister van Buitenlandse Zaken en dat deze partij in de hoek zit waar de klappen vallen in de peilingen, maar het gaat hier om dermate belangrijke vraagstukken dat je er, zeker heden ten dage, eigenlijk niet op deze wijze politiek mee zou mogen bedrijven. Dat dit op 20 september in Den Bosch toch gebeurde, is dan ook niets minder dan schandalig.