Hoe eng is het Amerikaanse rechtsstelsel?

Voor ons Europeanen is het soms moeilijk om de Verenigde Staten te begrijpen. Wij snappen niet zo goed waarom Amerikanen ervan zijn overtuigd dat de Verenigde Staten het beste land van de wereld is, waarom the land of the free zo doordrenkt is van het christendom en waarom Amerikanen - van links tot rechts - zo fanatiek het recht op wapenbezit verdedigen.

Ook vinden wij de doodstraf - een legale straf in 32 van de 50 staten - iets van de Middeleeuwen en die decennialange gevangenisstraffen voor misdrijven waar misdadigers in Nederland slechts een paar jaar voor krijgen vinden we eigenlijk ook een beetje gek. En misschien zelfs wel eng. Want wat als je toevallig op vakantie bent of een tijdelijke baan hebt in de Verenigde Staten en je doet iets wat volgens de wet niet mag?

Het zou je maar overkomen. Het is Nederlander Edward Kleine overkomen. De Drentse monteur werkte in de Verenigde Staten, in de conservatieve zuidelijke staat Alabama. Na een avondje stappen - het was 18 mei 2005 - wilde hij een kennis naar huis brengen. Kleine stapte met alcohol op achter het stuur en reed niet ver van het café waar hij zijn laatste drankje had gedronken een 22-jarige jongeman aan. Die was op slag dood.

Kleine (gevangenennummer 249317) kreeg in totaal dertig jaar cel: twintig jaar voor de aanrijding en nog eens tien jaar voor het feit dat hij de plaats van het ongeluk verliet. Journalist en Amerika-kenner Jeroen Langelaar heeft een boek geschreven over zijn levensverhaal: Lockdown. Niet alleen over het ongeluk, het proces vlak daarna en de straf, maar ook uitgebreid en met oog voor detail over het leven binnen de gevangenismuren. En die is precies zoals je op tv ziet: met groepsvorming, hardnekkig racisme en veel geweld.

Het boek leest als een spannend jongensboek, maar dan net even wat anders. Kleine is alerter en wantrouwiger geworden sinds hij achter de tralies zit, want ieder moment kan de bom barsten. "Je probeert altijd in te schatten wat de sfeer op een afdeling is: broeit er iets of niet?" aldus Kleine. Als één gevangene zich misdraagt, ondervindt iedereen daar de gevolgen van, wat het lastig maakt een 'normaal' leven te leiden.

In het kader van full disclosure: de auteur van het boek ken ik persoonlijk. Het interessante is dat hij mij heeft verteld dat hij niet de belangenbehartiger is van Kleine, die overigens tot 2035 vastzit. Langelaar heeft - als buitenstaander en tegelijk waarnemer - bijvoorbeeld geen mening over de hoogte van de straf. De meeste Nederlanders (inclusief de meeste journalisten) zullen de straf te hoog vinden, terwijl ze helemaal niet de details van zo'n zaak weten en zich ook niet realiseren hoe groot het verdriet is bij de achterblijvers. Want was als het jouw zoon is die er opeens niet meer is, omdat een (buitenlandse) bestuurder het nodig vond te drinken voordat hij ging autorijden?

Een interessante gedachte-oefening, want oppervlakkige en slecht beargumenteerde meningen over de 'slechte' kanten van de Verenigde Staten zijn er al genoeg. Kleine heeft ervoor gekozen om met drank op achter het stuur te kruipen en de gevolgen daarvan ondervindt hij nu in een cel in Alabama. Zo simpel is het. Laat Kleines verhaal een wijze les zijn voor iedereen die denkt met een glaasje op nog te kunnen autorijden, of het nou in Nederland is of in de Verenigde Staten: doe het niet.

Wie ook na Lockdown nog denkt dat zich te kunnen permitteren: lees dan W.F. Hermans roman Herinneringen van een engelbewaarder. En lees het nog een keer. Dan zul je voorgoed genezen zijn van die naïeve gedachte.