Het einde van 'het systeem'

Als we het over 'innovatie' en 'jezelf opnieuw uitvinden' hebben, refereren we vaak aan het bedrijfsleven, en soms aan de politiek. In de sport is het evenwel óók van groot belang om altijd in beweging te blijven. Als atleet én als team moet je evolueren. Doe je dat niet, dan merk je een paar jaar later opeens dat, hoewel de tijd bij jou stil heeft gestaan, je tegenstanders zich wel ontwikkeld hebben. Voor je het weet wordt je dan opeens van de mat gespeeld.

Dat is de korte samenvatting van de prestaties van Oranje tijdens het EK in de Oekraïne en Polen. Bert van Marwijk ontwikkelde een paar jaar geleden een systeem waar andere topteams grote moeite mee hadden. Opeens stond er een degelijk Oranje op het veld, met een stoïcijnse verdediging én twee verdedigende middenvelders. 

Natuurlijk, niet iedereen was fan van deze Italiaanse-aandoende strategie. Van Marwijk werd ervan beschuldigd te behoudend en te voorzichtig te zijn. Oranje moet mooi en sprankelend voetbal spelen. Die verdedigende houding past niet bij ons.

De bondscoach hoorde de kritiek, maar verworp het. Het enige wat voor hem telde was de vraag of hij won of verloor. Aangezien zijn team buitengewoon goed presteerde was hij dus in zijn nopjes.

In de tussenliggende jaren had hij één en ander moeten veranderen. Potentiële tegenstanders hadden zijn systeem namelijk gefileerd. Ze wisten wat er de sterke en de zwakke punten van waren en, belangrijker, hoe ze Oranje konden verslaan.

Dat Portugal en Duitsland (maar ook Zweden en Engeland, bijvoorbeeld) ons hadden ontleed werd al duidelijk voor het EK. Toch bleef Van Marwijk star vasthouden aan zijn oude strategie én formatie. De enige nieuwe binnenkomer was Jetro Willems, een onervaren 18-jarige linksback die nog niet eens bijna rijp was voor een basisplaats.

Nederland verdedigde, hield tegen, en hoopte erop dat de individuele kwaliteiten van onze spelers de tegenstander kon verrassen. Toen bleek dat die spelers niet in vorm waren én andere landen ons systeem doorhadden had Van Marwijk geen plan B. 

Uiteindelijk probeerde de bondscoach het gisteravond overigens nog  welmet een wat aanvallender ingesteld team, maar ja, ach, de grootste veranderingen waren mij betreft de namen die hij opstelde. De strategie was in ieder geval gedeeltelijk hetzelfde (met een rechtspoot op links, een linkspoot op rechts, en twee 'controleurs', hoewel Rafael van der Vaart natuurlijk wel aanvallender ingesteld is dan Mark van Bommel).

Daar komt bij dat, hoewel dit veel aanvallender was, je weet dat zo'n strategie ontzettend gevaarlijk is tegen de Portugezen. In een poep en een scheet counteren ze je kapot. Oh, en dan laat ik nog onvermeld dat Van Marwijk nooit met deze opstelling heeft geoefend. Had hij dat wel gedaan, tsja, dan had het misschien nog iets kunnen uithalen. Nu stond met name een Wesley Sneijder echter verbouwereerd aan de linkerflank, niet wetende wat te doen.

Kortom, de grote fout van Van Marwijk is niet dat hij de spelers niet kon motiveren, maar dat hij niet al ver voor het EK de noodzakelijke veranderingen heeft doorgevoerd. Hij had dat wel gekund: het publiek hield zo ongeveer van hem en het elftal barstte van het zelfvertrouwen. Als bondscoach kun je je dan flink wat risico's veroorloven. Dat hij daar geen gebruik van heeft gemaakt valt alleen hem aan te rekenen. 

Foto: Wikimedia Commons / ING Nederland.