'GroenLinks is afgeslacht, maar meest waarschijnlijke kabinet is VVD-D66-CDA-GL… Middelvinger naar de kiezer!'

Het is dag 1 na de Tweede Kamerverkiezingen 2021, en het politieke landschap is door de kiezer flink opgeschud. Frits Bosch bekijkt wat er mogelijk is, maar ziet niet veel heil in een nieuw kabinet waarin zowel VVD als D66 zetten. En ‒ mogelijkerwijs ‒ zelfs GroenLinks.

De kiezer heeft in almachtige wijsheid gesproken. We zijn er uit! Of toch niet? De focus ligt sterk op de forse winst van D66 naar tweede partij van het land. Jubel! Het is inderdaad een knappe prestatie van Sigrid Kaag. Zij heeft succesvol de nadruk gelegd op “nieuwe politiek”. Dat doet me terugdenken aan de tijd van Jan Terlouw en “Redelijk Alternatief” als nieuwe politiek. Daar kwam toen weinig van terecht en de partij kwam in existentiële problemen, maar veerde op. Kaag zei ook “maak een vrouw voor het eerst premier”. Niet gelukt, maar vele vrouwen hebben daaraan gehoor gegeven. Professor Afshin Ellian meent dat er veel marketing in deze partij zit. Dat zou wel eens kunnen. Maar eerlijk is eerlijk: Kaag deed het beter dan gedacht, dus gefeliciteerd.

D66 acht ik een linkse partij met nadruk op identiteitspolitiek, vrouwenquotum, meer EU, meer klimaat en globalisering. Maar als we wat verder kijken is de uitslag toch een ruk naar rechts. Als VVD zich weet te beheersen ‒ zoals Rutte belooft ‒ qua immigratie, klimaat en EU, dan is VVD weer een rechtse partij en forse winnaar. De grootste winnaar is Forum voor Democratie: zeer onverwacht na alle commotie, dus gefeliciteerd. Daarnaast is JA21 winnaar, ook gefeliciteerd. Samen met de PVV hebben die partijen, 29 zetels. Dat is prima voor een gedegen oppositie en balans in de Kamer.

Traditioneel links heeft vet verloren. De kiezer heeft gezegd: 'wij willen jullie linkse beleid niet.' PvdA, GroenLinks en SP zijn stuurloos en visieloos. De sleutel ligt bij de grote verliezer, het CDA. Willen ze meedoen na dit verlies?

Hetzelfde geldt voor GroenLinks. Logisch is dit niet, maar machtig zijn ze wel. Hoe regeergeil zijn ze? De meest waarschijnlijke oplossing lijkt dan VVD + D66+ CDA + GL. Maar deze formatie doet allerminst recht aan de verkiezingsuitslag. Het steekt in feite de middelvinger op naar de kiezer. Want de kiezer heeft GL afgeslacht: 'wij willen uw klimaatplannen niet.' GL hoort er dus echt niet bij. Een intrinsiek verdeeld CDA evenmin. Maar hoe dan wel??

Rutte had het over een nationaal kabinet. Maar daar komt geen “snelle formatie” van, zoals hij wenst. Wordt dan toch nog gesproken met PVV? Dat lijkt me niet. PVV heeft een te rigide opstelling qua deïslamisering, en sluit op alle andere punten niet aan. JA21 en Forum evenmin. Dit wordt lastig. Overigens had Wilders wellicht ongelijk toen hij tegen Rutte zei: “u gaat over links.” Het is onwaarschijnlijk.

Is VVD en D66 een “mooie” combinatie? Nee. Op belangrijk punten zijn ze contrair aan elkaar: identiteitspolitiek en gedwongen inclusie ziet Mark Rutte als liberaal niet zitten. D66 is echter voorstander van immigratie. Rutte wil dat niet (langer). Of althans: dat heeft hij ons (weer) voorgehouden. D66 wil fors meer aan klimaat doen. De VVD wil slechts met mate meer aan klimaat doen. Water bij de wijn? Wie is de sterkste en wie krijgt wat? D66 zal wel groen licht krijgen voor hun “ethische” kwesties, zo zonder de ChristenUnie.

Waarheen gaat dit land? De kiezer houdt ons voor: 'Nederland is superverdeeld.' En versnipperd. Voor een echt nationaal kabinet zullen betrokkenen ultraveel water bij de wijn moeten doen om het te laten werken. Maar in een meerpartijendemocratie zijn we daaraan gewend en zoeken we naar consensus. Wordt het dan een hopeloos verdeeld en bloedeloos geheel? Hoe zal dat uitpakken? Worden dan nog meer kiezers teleurgesteld in de politiek, waardoor de kloof tussen groepen kiezers nog groter wordt? Het is aan de formateur om daar het oog op te houden en dit waar mogelijk te vermijden. We gaan het zien in dit theater! We wensen hem of haar veel succes toe!

Ten slotte nog dit. Wat het ook wordt, de economie van ons land gaat ons de duimschroeven aandraaien. 'The sky' is al lang niet meer de 'limit' in deze crisistijd. De tering gaat naar de nering. Voor velen geldt helaas het aanhalen van de broekriem en naar de voedselbank. Alle mooie verkiezingsbeloften ten spijt...

Frits Bosch, auteur van “Risico als obsessie”, “Dat is het risico”, “Wereld op een keerpunt” “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”.