Migrant schiet vier mensen neer na krijgen Zweeds paspoort

Matondo arriveerde in 2014 in Zweden en kreeg in 2018 een permanente verblijfsvergunning. In 2022 diende hij een aanvraag in voor het staatsburgerschap. Zijn moeder schilderde hem af als een modelzoon: “Hij is een aardige vent. Hij kookt meestal, helpt in het huishouden en maakt het huis schoon,” verklaarde zij tegenover de politie. Maar dat beeld strookt totaal niet met de realiteit. Al sinds 2021 waren er alarmerende signalen: de sociale dienst meldde hasjgebruik, in 2022 werd hij op school verdacht van drugshandel, en in december van dat jaar werd hij in Malmö gezien met een oudere crimineel. In maart 2023 volgde een nieuwe melding van zijn school: Matondo zou betrokken zijn bij afpersing. Toch werd zijn aanvraag voor het staatsburgerschap goedgekeurd, met alle gevolgen van dien.

De inkt van zijn nieuwe paspoort was nog niet droog, of Matondo begon aan een gewelddadige reeks. Op 18 mei 2023 opende hij het vuur op twee mannen in de Göteborgse wijk Askim. Een van hen werd in zijn arm geraakt, de ander in zijn hoofd, romp en armen. Beiden overleefden de aanval op miraculeuze wijze. Nog geen week later sloeg Matondo opnieuw toe, dit keer in Hagalund, een buurt in Solna. Daar schoot hij twee andere mannen neer. Een van hen overleed ter plekke, terwijl de ander – een handlanger van Matondo – zwaargewond raakte. Deze tweede aanval leidde uiteindelijk tot zijn arrestatie.

De rechtbank bevond Matondo schuldig aan moord, twee pogingen tot moord, en zware mishandeling. Deze week bevestigde het Hooggerechtshof het vonnis: acht jaar en tien maanden cel. Maar wat de zaak extra pijnlijk maakt, is dat Matondo door zijn Zweedse staatsburgerschap niet kan worden gedeporteerd. Dit betekent dat hij na zijn straf gewoon in Zweden kan blijven, ondanks de gruwelijke misdaden die hij heeft gepleegd.

De zaak-Matondo heeft in Zweden een storm van kritiek losgemaakt. Hoe kon iemand met zoveel rode vlaggen – drugsmisbruik, criminele contacten, en afpersing – zonder problemen een paspoort krijgen? Zijn aanvraag voor het staatsburgerschap liep sinds juli 2022, en hoewel hij formeel nog geen strafblad had, waren er genoeg signalen bij jeugdzorg en zijn school die alarmbellen hadden moeten doen rinkelen. Toch werd zijn naturalisatie zonder slag of stoot goedgekeurd, met catastrofale gevolgen.

Dit incident legt een pijnlijk probleem bloot in het Zweedse naturalisatiebeleid. Zweden staat bekend om zijn soepele regels: er worden geen eisen gesteld aan taalvaardigheid of kennis van de cultuur, zoals in veel andere Europese landen wel het geval is. Dat beleid maakt het mogelijk dat mensen zoals Matondo, die al criminele neigingen vertonen, zonder grondige controle een paspoort krijgen. Het resultaat is een samenleving die steeds onveiliger wordt, zoals ook blijkt uit eerdere incidenten met migranten die na naturalisatie betrokken raken bij zware misdrijven.