Foutje bedankt

Amsterdam heeft zijn excuses aangeboden voor het foutje van de gemeentelijke Belastingdienst waarbij 9000 mensen honderd keer zoveel huurtoeslag kregen overgemaakt dan waarop zij recht hadden. Met het foutje was 188 miljoen euro gemoeid.

Aan wie die excuses zijn aangeboden, is niet helemaal duidelijk. Je mag hopen aan de belastingbetalers. Maar afgelopen week kreeg je uit de berichtgeving de indruk dat de 'gelukkige' bijstandsgerechtigden de grootste slachtoffers waren, en die indruk krijg je ook uit de formulering 'onze fout heeft onzekerheid teweeggebracht en dat spijt ons zeer.' We lazen even hilarische als schrijnende verhalen over mensen die door de onverwachte overboeking van soms meer dan € 20.000 extra in de schulden zijn gekomen. Mijn fantasie is hiervoor niet rijk genoeg. Evenmin begrijp ik goed dat 180 miljoen alweer terug schijnt te zijn bij de gemeente. Eerder was verteld dat dit terugvordeeren 'op een nette manier' zou gebeuren. Blijkbaar kan de Belastingdienst abusievelijk overgemaakt geld met steun van de banken zoweer terughalen zonder tussenkomst van de rekeninghouder. Dat ik hierover verbaasd ben, zegt vrees ik vooral iets over m'n eigen braafheid en naïveteit. Het nieuws wordt gebracht ter geruststelling, maar bij mij werkt het andersom.

Nog vreemder vind ik dat niet meteen duidelijk werd hoe dit kon gebeuren. Er heette een 'technische fout' gemaakt te zijn, waarbij 'de komma' verkeerd was geplaatst, maar iedereen die via internet bankiert wordt geacht zijn betalingsopdrachten te controleren en te bevestigen. Dus hoe een of meerdere ambtenaren van de Belastingdienst dan 'een foutje van 188 miljoen' kunnen maken is totaal onbegrijpelijk. Tenzij er opzet in het spel is natuurlijk. Maar in beide gevallen, opzet of een technisch foutje, is het vertrouwen in de Belastingdienst ernstig geschaad. En ik zou denken dat binnen zeer korte tijd duidelijk moet zijn hoe dit kon gebeuren. Wethouder van Financiën Pieter Hilhorst (PvdA) heeft een extern onderzoek gelast en zijn verwondering uitgesproken dat de Amsterdamse Belastingdienst zomaar 188 miljoen kan overboeken. Ik vind het vreemd dat hij er niet bij heeft gezegd dat hij meteen zal aftreden, wat de uitkomst van het onderzoek verder ook zal zijn. Want iemand moet politiek verantwoordelijk zijn, en dit had helemaal nooit mogen gebeuren.

Dat wil niet zeggen dat Hilhorst er persoonlijk veel aan kan doen. Maar ik vond het vorig jaar al vreemd dat iemand met zijn CV (politicoloog, columnist, en programmamaker bij IKON, LLiNK en VARA) door de PvdA geschikt werd bevonden om de loodzware wethouderspost van Financiën te gaan vervullen. Daarmee volgde hij het om voor mij onbegrijpelijke redenen op het voetstuk geplaatste wonderkind Lodewijk Asscher op, die naar het kabinet is gegaan. Let wel, het gaat om Amsterdam, een stad met drugshandel, seksbazen, vastgoedmaffia en met de progressieve gemeente meedenkende ambtenaren die op allerlei manieren in de verleiding kunnen worden gebracht. Geen milieu voor een lieve jongen als Hilhorst, die met zijn CV eerder voor een leuk bakfietsproject of theater voor jonge mensen in aanmerking zou zijn gekomen. Zo'n jongen denkt dus zonder enige bestuurservaring gewoon wethouder van Financiën in de hoofdstad te kunnen worden. Dat kun je Hilhorst zelf aanrekenen, maar natuurlijk ook de partij die hem heeft aangezocht.

Vreemd is dit overigens niet in een land waarin Jeanine Hennis Plasschaert (VVD) minister van Defensie kan worden. De onnozelheid regeert. Het is ook niet duidelijk, en zal ook na diepgaand onderzoek niet duidelijk worden, of het veel uitmaakt of er een zwaargewicht in het spel was, of een talentrijke nieuwkomer die zulke mooie ogen heeft. We zien ze in alle soorten en maten als bestuurders afgaan en vaak ook gewoon blijven zitten. Maar voor het vertrouwen in de overheid en de Belastingdienst is het dodelijk. Zoals het ook dodelijk is dat de gemeente Amsterdam niet binnen een dag uitleg van zaken heeft kunnen geven. Foutje bedankt, is volstrekt onvoldoende. Excuses en diepgaande externe onderzoeken klinken hier als uitvluchten. Dit kan niet anders dan een enorme staart krijgen.