For the love of chocolate

Een pleidooi voor eerlijke chocolade

Willy Wonka wist het al: iedereen houdt van chocolade. De lekkernij, die oorspronkelijk alleen genuttigd werd als drank en die door de Spanjaarden in de 16e eeuw vanuit Zuid-Amerika naar Europa werd gebracht, is vandaag de dag in alle soorten en maten te verkrijgen. Nadat ontdekt werd hoe chocolade dusdanig bereid kon worden dat men het niet alleen kon drinken maar ook kon eten, was er geen houden meer aan: de ene na de andere chocoladefabriek zag in de 18e eeuw het levenslicht. Bedenk alleen wel dat er toen nog een behoorlijk prijskaartje aan het bruine goedje hing; de gemiddelde arbeider kon het zich zeker niet veroorloven om even een reep te kopen. Gelukkig zorgde de steeds efficiëntere manier om chocolade te procuceren ervoor dat de prijs begon te dalen en het duurde dan ook niet lang meer voordat het product voor nagenoeg iedereen te betalen was.

Tegenwoordig is het aanbod overweldigend divers, zowel wat prijs als kwaliteit betreft. Wordt het een Mars, een Verkade-reep of gaat u toch liever voor de overheerlijke huisgemaakte bonbons van die exclusieve pattiserie om de hoek? Waar uw voorkeur ook naar uitgaat, één ding hebben al deze producten gemeen: zonder cacao zouden ze niet bestaan. Cacao wordt gewonnen uit cacaobonen, die weer groeien aan cacaobomen. En cacaobomen groeien niet overal; het zijn vooral de landen in de buurt van de evenaar waar deze boom optimaal kan genieten van de klimatologische omstandigheden die hij nodig heeft. Dit heeft ertoe geleid dat inmiddels ruim tweederde van de totale wereldproductie van cacaobonen afkomstig is uit West-Afrika, en dan met name uit  Ivoorkust en Ghana. De rest wordt geproduceerd door landen in Zuidoost-Azië en Zuid-Amerika.

Nu is het zo dat steeds meer consumenten kritischer worden als het op hun voeding aankomt: na schandalen rondom rundvlees dat paardenvlees bleek te zijn en de nodige negatieve publicieit wat betreft de plofkip, denken sommigen wel twee keer na voordat ze weer een portie gehaktballen bestellen (al dan niet bij de Ikea) of een kiloknaller in het winkelmandje gooien. Biologische producten zijn bijna niet aan te slepen en kreten als 'puur & eerlijk' doen het goed, al schijnt dat pure en eerlijke soms een beetje tegen te vallen. Ook vindt men het steeds belangrijker dat bijvoorbeeld thee- en koffieboeren in verre landen een goede prijs krijgen voor hun handelswaar en daar wil de consument best iets extra's voor betalen. Deze zogenaamde Fair trade producten zijn dan ook steeds duidelijker zichtbaar in de schappen en na aanschaf kan de welvarende westerling met een gerust geweten genieten van een kopje eerlijke koffie.

Zorgelijk

Als het op chocolade aankomt lijken we iets minder stil te staan bij de herkomst. Misschien omdat het mooie eindproduct (een reep, bonbon of brownie) ons in niks meer doet denken aan de cacaoboon? De meesten van ons hebben waarschijnlijk nog nooit een cacaoboon gezien. Laat staan dat we weten hoe daar chocolade van wordt gemaakt. De internationale organisatie Solidaridad, die zich inzet voor verantwoorde voedselproductie, probeert daar verandering in te brengen. De situatie in de cacao-industrie schijnt namelijk zorgelijk te zijn. Fotograaf Kadir van Lohuizen en tentoonstellingsmaker Jeroen de Vries kregen de opdracht om het grote publiek duidelijk te maken waar chocolade nou eigenlijk vandaan komt en het resultaat kunt u nog tot 16 februari gaan zien in Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam.

For the love of chocolate is de naam van de expositie, die aan de hand van foto's en korte filmpjes de weg volgt die de cacao aflegt: van boon tot reep. De bezoeker maakt kennis met Emile en Enan, twee cacaoboeren in West-Afrika, en het wordt meteen duidelijk dat de één het beter voor elkaar heeft dan de ander. Emile moet het in zijn eentje zien te rooien en lijdt verlies, terwijl zijn buurman Enan personeel in dienst heeft en goede zaken schijnt te doen. Het verschil blijkt 'm te zitten in het feit dat Enan aangesloten is bij een cacaoboerencoöperatie, waardoor hij een betere prijs krijgt voor zijn oogst.

Het gedeelte in Afrika is interessant, maar dan gaat het snel: na het wel en wee van Emile en Enan zien we hoe hun cacaobonen verscheept worden en vlak daarna zien we het eindproduct, de chocolade,  al in de winkels liggen. Ik miste toch een stapje in de transformatie van boon tot reep, namelijk het proces in de chocoladefabriek. Op een grote tafel in het midden van de zaal worden wel beelden geprojecteerd van candybars die in de fabriek over de lopende banden glijden, maar om te zeggen dat ik nu weet hoe van cacaobonen chocola wordt gemaakt.... nou nee.

Wel is het uiteraard een goede zaak dat de consument bewuster wordt gemaakt van de noodzaak van eerlijkere prijzen voor chocolade. Anders gooien steeds meer cacaoboeren het bijltje erbij neer en zal chocolade uiteindelijk schaars worden.  We willen toch niet terug naar de situatie dat alleen de rijken zich deze lekkernij kunnen veroorloven? Dan kunnen we beter nu een euro meer uitgeven en verantwoorde chocola kopen, zoals bijvoorbeeld de overheerlijke repen van Tony's Chocolonely. In de wikkel kun je  lezen waar de cacao vandaan komt en welke boeren er beter van worden.

Verder kan ik alleen maar hopen en dromen dat die Amsterdamse Chocoladefabriek- al vele jaren in ontwikkeling- ooit eens écht de deuren zal openen, zodat ik dan met eigen ogen kan zien hoe chocolade wordt gemaakt. Van eerlijke cacaobonen natuurlijk.