Europa is al decennia post-christelijk

Het zal aan de Kersttijd liggen. Vandaag had Joost Niemöller op DDS een post over de vervolging van christenen in het Midden-Oosten, een thema waaraan ikzelf op kerstavond al een post op DDS had gewijd. Daarop ontstond een discussie waaraan ik al snel geen touw meer kon vastknopen. Het zal door de religie komen, een onderwerp dat blijkbaar altijd tot een Babylonische spraakverwarring leidt. Dat komt doordat verschillende geloven elkaar niet begrijpen, het onder gelovigen nog erger is, en de zaak niet beter wordt als ongelovigen zich ermee gaan bemoeien en hun eigen onwetendheid tot maatstaf verheffen. Tot de laatste categorie behoor ik. (Op mijn elfde in mei 1968 ben ik mijn godsgeloof kwijt geraakt toen mijn moeder vertelde dat een toeristisch bezoekje op Hemelvaartdag aan de Dom van Keulen voor die dag wel genoeg was aan kerkbezoek: voordien dacht ik dat je dood ging als je op zondag niet naar de kerk ging.) In mijn onwetendheid meende ik ook dat er voor het lot van de christenen in het Midden-Oosten nauwelijks aandacht was, behalve onder EO-achtige groepen. Meteen kreeg ik onder de neus gewreven dat Kamerleden van de PVV en CDA over een recente aanslag op een christelijke kathedraal in Bagdad waarbij zestig gelovigen om het leven waren gekomen wel degelijk vragen hadden gesteld en dat VVD-minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal de zaak nauwlettend volgt. Zat ik daar even fout! Toch denk ik dat het slechts weinig westerlingen wat kan schelen als er ergens in de wereld christenen over de kling worden gejaagd. En ik zou ook liegen als ik zei dat dit drama mij uit de slaap houd. Het heeft mij grote moeite gekost om me voor onderwerpen die met het christendom te maken hebben te interesseren. Daarin zal ik niet de enige zijn. Erger: als je vandaag iets over de paus leest, gaat het in negen van de tien gevallen over condooms in Afrika en ik herinner mij nog als de dag van gisteren het bezoek van Johannes Paulus II aan Nederland - ik woonde toen in Utrecht, midden in het pauselijk parcours - waarin de kerkvorst door anarchisten met kapotjes werd bekogeld. Dat was in mei 1985, de tijd van 'Popie Jopie', van het populistische lolbroekenduo Henk Spaan & Harry Vermeegen. Er was toen, veel meer dan in de huidige 'laffe tijden', moed voor nodig om de paus nog serieus te nemen.

Daarmee is meteen een belangrijke reden aangegeven waarom het verdwijnen van het christendom uit het Midden-Oosten in West-Europa zo weinig gerucht veroorzaakt. Wie zelf net uit de kerk is weggelopen, kan er niet mee zitten dat er elders in de wereld christenen worden vervolgd. Moeten die mensen maar niet zo dom zijn om in zoiets achterlijks als God te blijven geloven. Die houding heeft op zichzelf weinig met de uitdaging van de islam te maken en komt nog steeds op grote schaal voor, als zij al niet totaal dominant is. En wie het CDA of de ChristenUnie 'lafheid' verwijt (ik krijg zelf zo langzamerhand een laffe smaak in de mond van dit laffe PVV-schuim) omdat deze partijen te weinig oog zouden hebben voor het lot van de geloofsgenoten in de moslimwereld, gaat wel erg makkelijk voorbij aan het feit dat het in alle geledingen van het politieke spectrum (inclusief de anti-islamitische PVV) in de mode is om de paus voor massamoordenaar en goedprater van kindermisbruik te houden. Over de Rooms-Katholieke Kerk wordt - ook op DDS - zoveel liederlijke onzin verteld, dat er nauwelijks tegenop is te boksen.

Mede door die geloofsafval (ook geloofsafkeer) wordt vaak vergeten dat de vervolging van christenen niet alleen in het Midden-Oosten plaatsvindt. Vooral de twintigste eeuw zat er vol mee. Tijdens de communistische overheersing van Oost-Europa werd de Kerk actief vervolgd (in China gebeurt dat met alle vormen van religie nog steeds), en het was niet in de laatste plaats aan de inspanningen van de Poolse paus Johannes Paulus II (1978-2005) te danken dat het communisme het loodje heeft moeten leggen. Die wonderbaarlijke rol van Karol Wojtyla (een wonder was het) wordt door niet-gelovigen nog steeds nauwelijks waargenomen, laat staan erkend. Academici, in de regel atheïsten, ook als ze anticommunistisch zijn, doen nog steeds een beetje lacherig over het Vaticaan en de rol van religie: denk aan de hoon die de born again George W. Bush en de tot het katholicisme bekeerde Tony Blair ten deel is gevallen. Omdat ikzelf ook graag vrijdenker ben, begrijp ik dat wel, maar ik denk ook dat die houding weinig verlicht en zelfs een tikje blind is. En zolang de rol van Karol Wojtyla - naar alle objectieve maatstaven gemeten een grootse historische figuur, misschien wel de grootste van de afgelopen eeuw omdat al het drama van de laatste tachtig jaar in zijn persoonlijke biografie is opgenomen - in het verlichte deel van Europa niet eens wordt waargenomen, hoeven we er niet op te rekenen dat er veel Europeanen wakker zullen liggen van de vervolgde christenen in de moslimwereld. Een duidelijker bewijs dat Europa postchristelijk geworden is - en de eigen culturele traditie en geschiedenis niet meer kent - lijkt mij niet voorhanden. Misschien dat het treurig lot van christenen in de moslimwereld het verlichte deel van Europa daar weer langzaam van bewust maakt, maar ik denk dat hier nog een lange kruisweg is te gaan.