EU faalt jammerlijk bij tegengaan ongewenste immigratie

Het VN-vluchtelingenverdrag in combinatie met Schengen, dat is vragen om problemen.

Met duizend asielzoekers per week lijken de jaren negentig te herleven. Toen liep de jaarlijkse instroom op tot rond de 40.000 asielzoekers. Paniek in Den Haag. Immers, de opvangcapaciteit was op deze aantallen niet berekend en er dreigde een fikse tegenvaller op de begroting. Herkomstlanden waren destijds vooral Afganistan, Irak, Iran, Somalië en ex-Joegoslavië. De meesten kwamen over land binnen, klopten aan de deur van het aanmeldcentrum in Rijsbergen of Zevenaar, en gingen vervolgens de asielprocedure in.

Dat is vreemd, want tijdens hun reis moest men toch één of meer veilige derde landen zijn gepasseerd, en een asielaanvraag kan worden afgewezen als men is gearriveerd via een ander veilig land waar een aanvraag had kunnen worden ingediend. Een en ander conform het veilig derde land- of land van eerste ontvangst-beginsel, dat in EU-verband ook is vastgelegd in de zogenaamde Dublin-conventie. Voor de asielzoekers die niet over land reisden, maar zich op Schiphol meldden moet hetzelfde hebben gegolden. Er waren toen bij mijn weten geen directe civiele luchtverbindingen met Kaboel, Teheran, Bagdad, Mogadishu en Serajewo. Hoe kon het dan dat betrokkenen - over land of door de lucht binnengekomen - toch in Nederland in procedure werden genomen en in veel, zo niet de meeste gevallen ook nog eens een verblijfsvergunning kregen?

Ik was destijds beroepsmatig betrokken bij ambtelijk overleg naar aanleiding van de stijgende instroom van asielzoekers, en legde deze vraag voor aan een ambtenaar van het Ministerie van Justitie. Zijn antwoord luidde dat een asielzoeker zou kunnen beweren met een bootje op de Nederlandse kust te zijn geland en dat dit - hoe onwaarschijnlijk ook - de bewijslast over die veilige derde landen bij de Nederlandse autoriteiten zou leggen. Kennelijk was de rechtsontwikkeling inzake asiel toen al compleet op hol geslagen.

Vluchtelingenverdrag: Good intentions, bad outcome

De juridische basis van het asielbeleid was en is nog steeds het VN-vluchtelingenverdrag uit 1951, dat indertijd ongetwijfeld met de beste bedoelingen is opgesteld. Maar gegeven de interpretatie door jurisprudentie en beleidsvorming is dit verdrag zijn doel voorbijgeschoten en verworden tot een middel voor ongenode economisch gemotiveerde landverhuizers die zich in het rijke Westen willen vestigen. Het is in feite een open-einderegeling die miljarden aardbewoners het recht geeft om hier in het westen een asielaanvraag in te dienen in de hoop en verwachting hier uiteindelijk te mogen blijven. Tegelijkertijd maakt dit verdrag een effectieve grensbewaking onmogelijk. Wie asiel vraagt kan niet worden tegengehouden of teruggestuurd. 

Dat het zo niet langer kan lijkt wel duidelijk. Maar voorlopig zijn de geesten nog niet rijp om dit ondeugdelijke verdrag te vervangen door iets beters. Het ter discussie stellen van het Vluchtelingenverdrag is nog steeds volstrekt taboe. Zoiets wordt beschouwd als ongepast, zo niet moreel verwerpelijk.

Maar er is meer: de Europese Unie.  Sinds het Verdrag van Amsterdam (1997) en de EU-top in Tampere (1999) is het immigratie- en asielbeleid geleidelijk overgeheveld van de afzonderlijke lidstaten naar de EU. Kern van het asielbeleid is nog steeds het Vluchtelingenverdrag. Sinds het Verdrag van Lissabon (2007) is dit Vluchtelingenverdrag in beton gegoten en kan Nederland dit niet langer opzeggen, c.q. blijft opzegging zonder gevolgen.

Schengen en Dublin, terugkeerregeling

We zitten dus tot in lengte van jaren opgescheept met een ondeugdelijk Vluchtelingenverdrag, dat iedereen die per boot de Middellandse Zee oversteekt het recht geeft op EU-grondgebied te landen en te blijven. De grensbewaking (inclusief Frontex) staat erbij en kijkt ernaar.

Dankzij het afschaffen van de paspoortcontroles in het Schengen-gebied kunnen de ongenode landverhuizers vervolgens onbelemmerd doorreizen naar de verzorgingsstaten in Noord-West Europa, waaronder Nederland. Weliswaar voorziet de Dublin-conventie in het terugsturen naar het land eerste ontvangst (meestal Spanje, Italië, Griekenland), maar in de praktijk komt daar weinig van terecht. Italië saboteert momenteel de gemaakte afspraken en stuurt de immigranten door zonder ze eerst te registreren (Niet de eerste schending van plechtige afspraken in de EU, maar dit terzijde).

We zien nu dan ook de instroom van asielzoekers in Nederland sterk toenemen. Degenen die uiteindelijk uitgeprocedeerd zijn moeten weg, maar zoals bekend is hun vertrek in de praktijk moeilijk te realiseren. Daar zit ook weer EU-regelgeving bij in de weg. Krachtens de zogenaamde Terugkeerregeling van de EU mogen betrokkenen niet langer dan zes maanden in vreemdelingendetentie worden gehouden. Dat is natuurlijk veel te kort om de benodigde druk te kunnen uitoefenen die kan leiden tot daadwerkelijk vertrek.

Hoe verder?

We zitten dankzij de EU dus lelijk klem met het immigratie- en asielbeleid. Een ondeugdelijk Vluchtelingenverdrag waar we niet vanaf kunnen, een verbod op paspoortcontroles (Schengen), lidstaten die ongestraft afspraken (Dublin) aan hun laars lappen, en een Terugkeerregeling die het uitzetten van uitgeprocedeerde asielzoekers belemmert. Het lijkt erop dat er maar één uitweg is uit deze impasse: opzegging van ons lidmaatschap van de Europese Unie.

Mijn eerdere bijdragen aan deze site staan hier.