Draghi en de Jackson Hole Conference

Dit wordt een extra artikel in 'de bittere pil' serie.

De Jackson Hole Conference en de bijdrage daaraan door Draghi met als onderwerp de werkloosheid in de Eurozone dient daarbij als handvat. De jaarlijkse financiële topconferentie in Jackson Hole levert elke jaar wel weer wat vuurwerk op; is het niet op de top zelf dan wel door de follow up in de financiële pers.

Draghi, die zich steeds meer ontpopt als pleitbezorger voor de zuidelijke staten van de eurozone en zich daarbij steeds meer manifesteert als een soort super eurozone commissaris met bevoegdheden die, volgens velen, een wel heel erg vindingrijke uitleg van het ECB mandaat zijn, ontstak wat van dat vuurwerk in zijn speech. Onder bescherming van de waarde van de euro en de inflatie valt nu elke monetaire en liefst ook elke begrotingstruc, die sinds het begin van de staatsfinanciën zijn uitgevonden. Tijdens zijn toespraak bij de opening van het Jackson Hole congres herhaalde hij onder andere weer de stelling dat de eurozone lidstaten meer gebruik zouden moeten maken van de ruimte die het Stability and Growth Pact biedt.

Hij  zegt verder:

Wij gebruiken: lage rente, goedkope langlopende leningen aan banken, en het opkopen van activa-gedekte waardepapieren (=Quantitative Easing en kennelijk niet beperkt tot staatsobligaties), en het Stabiliteits & Groei Pact geeft de begrotingsregels aan.

Nu eist dat S&G Pact van de lidstaten dat zij binnen twintig jaren hun staatsschuld moeten hebben teruggebracht tot beneden de 60% norm en dat zij dan een maximaal begrotingstekort mogen hebben van 0,5%, tenzij zij zover beneden de 60% staatsschuld norm gedaald zijn dat zij tijdelijk tot 1% begrotingstekort mogen gaan.

Dit bindende artikel betekent  dat elke lidstaat vanaf het ingaan van dat S&G Pact zich daarmee dwingend bezig zou moeten houden, maar geen enkele lidstaat is daartoe in staat, met uitzondering van Duitsland en het mini-staatje Luxemburg. De meeste lidstaten slaan zich al op de borst als ze die 3% bereiken, laat staan de achterstand inlopen. Zie de BBP/schuld/% tabel in een van mijn vorige artikelen.

De enige uitweg zou zijn dat volgens de bepalingen van het Pact bij een groter begrotingstekort dan 3%, Brussel ingrijpt en in overleg met de lidstaat een hervormingsprogramma opstelt (de 'buitensporig tekort procedure'). Maar om dat als "flexibility" te zien lijkt wel erg stug, het is bedoeld als tijdelijk correctief programma.

Gelukkig is er binnen Duitsland een groep, beslist niet tot de regeringspartijen behorend, die het Duitse Constitutionele Hof ingeschakeld heeft om de totale financiële overgave van dat land, zoals door quantitative easing, geld bijdrukken door de ECB, aan de eurozone te voorkomen, tot nu toe met redelijk succes. Dat zet tot nu toe een flinke rem op elk plan dat die financiële zeggenschap van Duitsland wil ondermijnen.

In de (linkse) Guardian verscheen een artikel waarin onder andere de Quantitative Easing 'oplossing' kritisch bekeken werd. Zoals ik al vaker heb gezegd: QE komt niet in de economie terecht maar bij de banken. De Guardian zegt: het doet geen kwaad, maar is bij lange na geen voldoende antwoord. In Foreign Affairs (USA) stellen Mark Blythe en Eric Lonergan een betere oplossing voor: druk het geld, omzeil de banken en geef het direct aan de mensen. Afgezien van het feit dat dit organisatorisch wel erg ingewikkeld zou worden, geeft het wel het kernprobleem van de aanhoudende crisis aan: (het gebrek aan) koopkracht. Zoals ik al eerder schreef, zonder koopkracht injectie als startmoment komt de cirkel money-demand-supply--more money--greater demand-- greater supply nooit op gang. Overigens raakt Draghi dat punt ook aan:

Ik heb die gedragslijn, verlaging van de belastingen, ook al eerder genoemd om de koopkracht en het concurrentievermogen van het bedrijfsleven te verhogen, maar erbij vermeld, dat die ruimte niet gevonden kan worden in het verhogen van de staatsschuld, die al excessief is. Later zou dat met dubbele kracht afgestraft worden als de rentevoet stijgt, hetgeen in het VK en de USA waarschijnlijk eerder zal plaatsvinden dan gedacht. Een belastingverlaging kan dus alleen mogelijk worden door het verlagen van de overheidsuitgaven. Eén weg daarnaar heb ik in het "consensus" artikel aangegeven.

Een dreigend aspect van de stagnerende economie is volgens de Guardian de aanhoudende overgrote werkloosheid. Daarin schuilt een groeiend gevaar voor sociale onrust. Zij verwijzen naar de rellen in Ferguson. Nu is de sociale ongelijkheid in de USA veel groter dan die in de eurozone maar dat gevaar is, gezien de omvang van de demonstraties en protesten in de zuidelijke landen toch aanwezig.

Draghi wees in zijn speech ook op de verschillen tussen de USA en de Eurozone in werkloosheid sinds de crisis. In de USA is er een dalende lijn, in de Eurozone een nog sterk stijgende lijn, toen de daling in de USA al lang en breed was begonnen. De USA is sneller de crisis te boven gekomen met de daarbij behorende dalende werkloosheid dan de Eurozone.

Hier zijn de grote verschillen tussen de USA en Eurozone in het sociale systeem in het geding. Dat is  één van de oorzaken van dat tempoverschil in ontwikkeling van de werkloosheid. Het verschil tussen een hire fire systeem en de grote job security in de eurozone, maken het proces van werven en ontslaan van arbeidskrachten, het aannemen van nieuwe opdrachten en het plegen van investeringen totaal anders. Voor een bedrijf in de USA zijn de bijkomende risco's van het aannemen van personeel veel kleiner dan in de eurozone. Wat bijvoorbeeld in sommige landen wordt gezegd: "neem iemand aan en je komt er nooit meer vanaf", bevat wel een kern van waarheid.

Ook de hoogte van het minimum loon speelt een grote rol. Vele arbeiders in de USA werken beneden het minimum loon en meer dan één baan hebben is daar heel normaal. De sociale opbouw van de factor arbeid in de USA is zo een betere basis voor economische flexibiliteit dan in de eurozone. Daarbij komt, dat als we de eurozone niet als eenheid zien, maar als, zoals Draghi zelf zegt, een groep van 18 zelfstandige landen, de werkloosheid per land enorm verschilt. Werkloosheid als eurozone probleem bestaat niet, wel een werkloosheidprobleem in een aantal lidstaten.

Vervolgens zegt Draghi over het verlagen van de werkloosheid:

Samengevat: een gedragslijn om werknemers snel nieuw werk te laten vinden om zo de duur van de werkloosheid te verkorten. Op bedrijfsniveau (niet bedrijfstak!) loonvaststelling om beter de locale (=ook landelijke) marktomstandigheden en productiviteit ontwikkelingen te kunnen weerspiegelen, grotere loonverschillen tussen werknemers en tussen sectoren, vermindering van starre regels voor de aanpassing van de werkgelegenheid en hervormingen in de productiemarkt die de het wijzigen in de toewijzing van fondsen en werk  aan meer productieve sectoren versnellen.

Dat is inderdaad naast de "consensus" de tweede absolute voorwaarde om uit de recessie of stagnatieperiode te komen: een grondige herziening van de arbeidsvoorwaarden en het stelsel van loonvorming. Ondeugend gezegd: meer richting het hire fire systeem. 

Uiteraard zijn de aangehaalde teksten maar een klein deel van de toespraak. De gehele speech kunt u lezen op de website van de FED, de Jackson Hole Conference.