Is Frankrijk de nieuwe zieke man van Europa?
Afgelopen vrijdag verscheen een artikel in Newsweek getiteld The Fall of France, waarin een alarmerend beeld werd geschetst over de toestand waarin La Patrie zich bevindt.
In genoemd artikel laakt de auteur, Janine di Giovanni, het huidige Franse belastingklimaat, dat veel ondernemers het land uitjaagt. Ze maakt een vergelijking met de verdrijving van de hugenoten uit Frankrijk op last van zonnekoning Louis XIV in 1685. Ook toen was er sprake van een heuse braindrain naar het buitenland, zoals ook nu dreigt te gebeuren.
Dat het niet goed gaat in Frankrijk blijkt ook uit de inkoopmanagersindex van onderzoeksbureau Markit. Hieruit bleek dat de Franse industrie sterk achterblijft bij de rest van de eurozone. De Franse industrie kromp in december in het sterkste tempo in ruim een halfjaar en de inkoopmanagersindex zakte naar 47 punten; tegen 48,4 punten in november. Dat duidt op versterkte krimp (bij boven de 50 punten is er sprake van enige groei). In hun jaarlijkse eurozone rapport vellen de analisten van de Berenberg Bank een genadeloos oordeel over Frankrijk (zie pag. 79-81 en stats op pag. 89):
"France is the real sick man of Europe. In the last few weeks, it has become the major subject of concern in discussions with policymakers and financial market participants alike. (...) The French aversion to reforms and its politics are indeed a serious tailrisk for Europe. (...) Reforming France is difficult due to the French tradition of staging major protests against even small changes to perceived entitlements. President Hollande currently seems unwilling to deliver more than a series of modest changes."
Frankrijk gaat gebukt onder een record werkloosheid, een krimpende economie en een kwakkelende industrie. Ook daar nam de werkgelegenheid opnieuw af. Het aantal banen in de Franse industrie gaat al bijna twee jaar onafgebroken achteruit. Franse bedrijven zagen zowel de bestaande productie als het aantal nieuwe orders krimpen in december en de vooruitzichten duiden voorlopig niet op een verbetering.
Ofschoon de schulden van de private sector relatief laag zijn -zeker vergeleken bij ons land- is er wel degelijk reden tot zorg: de Fransen weigeren hun landbouwsector echt ingrijpend te hervormen (wat dat betreft kunnen ze een voorbeeld nemen aan Denemarken); de overheid maakt een veel te groot deel uit van het Bruto Binnenlands Product en ook op het gebied van pensioenen loopt men uit de pas. Vooral de onwil om te hervormen begint met name Merkel te irriteren. Temeer, daar al sinds jaar en dag verreweg het meeste Europese geld naar die Franse landbouwsector gaat. Of het daar ook daadwerkelijk terecht komt kan niemand met zekerheid zeggen, maar gelet op de actualiteit moet gevreesd worden dat de EU miljarden vooral zijn opgegaan aan een groeiend ambtenarencorps en een riant sociaal stelsel.
Het beleid van de Franse president Hollande is dus niet gericht op noodzakelijke hervormingen van de Franse arbeidsmarkt en daadwerkelijke bezuinigingen op het omvangrijke staatsapparaat, maar verhoogt -net als Rutte II hier- slechts de belastingen. Diens populariteit is dan ook historisch laag. Zelfs het laagst van alle presidenten die hem voorgingen. Maar niet alleen in eigen land doet Hollande het slecht. Ook in het buitenland vraagt men zich af wat er met Frankrijk aan de hand is. Zoals ik eerder schreef: er gaan stemmen op dat ook de Franse hegemonie in Brussel tanende zou zijn. Illustratief daarvoor was, dat de Franse minister van Financiën, Pierre Moscovici, in slaap viel bij de onderhandelingen over de 'redding' van Cyprus, vorig jaar april. Klaarblijkelijk doet de mening van Frankrijk niet langer terzake als het gaat om het leveren van input voor het aandragen van oplossingen voor de eurocrisis. Tijden veranderen. Dit beeld werd recent nog eens bevestigd door uitspraken van Europese diplomaten, die om voor de hand liggende redenen liever anoniem willen blijven:
"You don't hear France's voice at all. They are nowhere, just nowhere. This is a critical country and yet it seems absent. It's not just strange, it's worrying. Everyone is aware of the problem. There's concern at multiple levels."
Dit zijn natuurlijk tekenen aan de wand. En dan te bedenken dat het IMF in haar Artikel IV consultatie van afgelopen augustus aan Frankrijk nog een lichte groei toebedeelde voor 2014. Dat was dus nog minder dan een half jaar geleden! Di Giovanni verwoordt het zo:
"The past two years have seen a steady, noticeable decline in France. There is a grayness that the heavy hand of socialism casts. It is increasingly difficult to start a small business when you cannot fire useless employees and hire fresh new talent. Like the Huguenots, young graduates see no future and plan their escape to London."
'De grauwe hand van het socialisme heeft Frankrijk in haar greep'. Mooi gezegd. Consequentie is wel, dat de jonge hoogopgeleide Fransen naar elders verkassen. Net als de hugenoten in de zeventiende eeuw. Een VN official verklaarde dat de beste Franse denkers het land verlaten. Een voormalig hoge procureur generaal zegt 'France is dying a slow death. Socialism is killing it. Its like a rich old family being unable to give up the servants'. Een land dat zijn ondernemers en intelligentsia de grens over jaagt is op termijn gedoemd te falen. In onderstaande grafiek wordt dit pijnlijk duidelijk:
Na de aantreding van Hollande -in 2012- is het allemaal nog sneller naar beneden gegaan. Verwonderen doet dat allerminst als men ziet welke kosten de Franse staat allemaal voor haar rekening neemt. Di Giovanni schetst een ontluisterend beeld van de Franse staat: gratis zorg, zwaar gesubsidieerd onderwijs, aftrekbare kosten voor nannies, ambtenaren die aan de deur advies komen geven over hoe kinderopvang het beste georganiseerd kan worden, fysiotherapeuten die na de bevalling tweemaal per week komen uitleggen hoe je weer een strakke buik kunt krijgen, de lijst is eindeloos. Geen wonder dat de belastingen in dat land de pan uitrijzen. Maar ook geen wonder dat er op grote schaal misbruik van dat sociale systeem wordt gemaakt. Di Giovanni weer:
"When I began to look around, I saw people taking wild advantage of the system. I had friends who belonged to trade unions, which allowed them to take entire summers off and collect 55 percent unemployment pay. From the time he was an able-bodied 30-year-old, a cameraman friend worked five months a year and spent the remaining seven months collecting state subsidies from the comfort of his house in the south of France. Another banker friend spent her three-month paid maternity leave sailing around Guadeloupe as it is part of France, she continued to receive all the benefits"
Een kind begrijpt waar de schoen wringt. Als het mogelijk is dat velen slechts vijf maanden per jaar werken en de overige zeven worden door de belastingbetalers betaald, dan snapt ieder mens dat dit niet volgehouden kan worden. Het toont overigens eens temeer aan hoe groot de onderlinge verschillen tussen de eurozone landen zijn. En waar blijft de Europese Commissie? Diens herhaalde verzoeken tot hervormingen worden door de Fransen gewoon genegeerd. Het lijkt trouwens uitgesloten dat je die enorme verschillen tussen Frankrijk en Duitsland ooit kunt harmoniseren, nog los van de vraag wie dat dan gaat betalen. Want eenmaal gewend aan dergelijke 'verworvenheden' (die steevast 'rechten' worden genoemd, niet alleen in Frankrijk maar ook elders), dan is een terugkeer naar een meer genormaliseerde situatie vrijwel onmogelijk. Zoals een vriendin van Di Giovanni het verwoordde:
"Yet another banker friend got fired, then took off nearly three years to find a new job, because the state was paying her so long as she had no job. Why not? I deserve it, she said when I questioned her. I paid my benefits into the system. Hers is an attitude widely shared."
Deze houding is dus weidverbreid. Maar het lijkt ook uitgesloten dat de Duitse en Nederlandse belastingbetalers tot in lengte van jaren blijven meebetalen aan deze door de EU afgedwongen 'solidariteit' met Frankrijk. Zeker als het economisch tij in die landen verder verslechtert. En dan heb ik het nog niet eens gehad over het Franse pensioenstelsel. Er zijn maar liefst 36 verschillende regelingen, waarbij bijvoorbeeld taxichauffeurs of verpleegsters met vroegpensioen kunnen wegens de 'harde werkomstandigheden'. Onbetaalbaar natuurlijk. De Franse staat is failliet. Maar 'who cares'? De Fransen zelf zeker niet, zij zijn sterk op zichzelf gericht. Ook het Franse onderwijs systeem werkt dat in de hand. De Franse elite is vooral Frans en op een enkeling na, spreekt zij geen taal 'buiten de deur'. Het is veelzeggend dat alleen de Franse onderminister voor innovatie, de in Seoul geboren Fleur Pellerin, afreisde naar het World Economic Forum, afgelopen jaar; naar verluidt is zij het enige regeringslid die de Engelse taal voldoende goed machtig is. Di Giovanni:
"Last year, one junior minister, Fleur Pellerin, came because, apparently, she is the only fluent English speaker in the government. The French dont like to speak English, one of her aides admitted wearily. So they dont like to come to Davos.
Also, France, being a nation of navel-gazers à la Jean-Paul Sartre, refuses to look outward, toward the global village. Who cares about the BRICS the emerging markets of Brazil, Russia, India, China, and South Africa when we have Paris? It is a tunnel-vision philosophy that will kill France."
Après moi le déluge lijken de Fransen te denken. Als anderen de rekening betalen (en blijven betalen) waarom zou je je dan druk maken? We zijn natuurlijk ook niet het STEP (Short Term European Paper) programma vergeten, waarbij de Franse centrale bank onbeperkt geld mag drukken van de ECB. Niemand die je er over hoort. En zeker de Fransen niet.
Zolang Duitsland de euro-rekening blijft betalen zullen de Fransen hun economie niet ingrijpend hervormen. De enorme financieel-economische onevenwichtigheden tussen de twee grootste economieën van de eurozone, met een veel te dure euro voor Frankrijk en een veel te goedkope voor Duitsland zullen dan gewoon blijven voortbestaan. Deze moral hazard geldt trouwens voor alle netto ontvangende landen. De enige manier om die vicieuze cirkel te doorbreken is om Frankrijk haar eigen munt weer terug te geven en die te devalueren. Maar het land zelf zal dat initiatief niet nemen. Tenminste, niet zolang de buurman de rekening blijft betalen...
Frankrijk de nieuwe zieke man van Europa? Ik zou zeggen, trekt u zelf uw conclusies.
Klik hier voor een overzicht van mijn columns en volg mij hier op Twitter
Lees ook