De karikatuur voorbij

Tegen het einde van zijn presidentschap reikte George W. Bush een Kennedy Center Honor uit aan acteur Morgan Freeman voor zijn belangrijke bijdrage aan de Amerikaanse cultuur. Bush noemde daarbij ook de film Deep Impact waarin Freeman de Amerikaanse president speelt terwijl een snel naderende komeet het einde van de wereld lijkt in te luiden. Bush liet zich - tot grote hilariteit van de toehoorders - daarbij ontvallen 'about the only thing that hasn't happened in the last eight years'. Zijn Secretary of State Condoleezza Rice voegde hem bij zijn terugkeer van het podium nog 'Don't tempt fate. We've still got a few weeks left' toe. 

Wie de acht jaar (2001-2009) die George W. Bush president was van de Verenigde Staten in ogenschouw neemt kan niet veel anders dan hetzelfde constateren: de aanslagen op 11 september 2011, de oorlogen in Afghanistan en Irak, de vernietigende gevolgen van orkaan Katrina en de financieel-economische meltdown na de val van Lehman Brothers zijn de belangrijkste crises die Bush op zijn weg vond. Crises die elk op zichzelf al een presidentschap zouden markeren, vonden plaats binnen de presidentiële termijn van één man. Niet verwonderlijk dus dat al tijdens het presidentschap van Bush al talloze boeken verschenen. Alleen Bob Woodward al schreef vier boeken over delen van zijn presidentschap. Een presidentschap dat ook werd gemarkeerd door zijn vicepresident Dick Cheney. Een in veel ogen bijna duivelse machiavellist die de waarlijke macht achter de troon zou zijn met een dommige en in de schaduw van zijn vader staande Bush als zijn plooibare spreekpop. Een evenwichtige beschrijving van - hoe je het ook wendt of keert - invloedrijk en belangwekkend presidentschap ontbrak nog altijd. Met Days of Fire. Bush and Cheney in the White House levert Peter Baker precies die ontbrekende schakel en doet dit ook nog eens op een zeer lezenswaardige manier.

Peter Baker heeft als politiek correspondent voor achtereenvolgens de Washington Post en de New York Times het presidentschap van Bush van dichtbij meegemaakt. Puttend uit die ervaring, maar ook honderden interviews met de hoofdrolspelers uit die tijd weet hij in een kleine 650 pagina's de Witte Huis-periode van Bush en Cheney op knappe wijze te reconstrueren. Hoewel hun relatie het uitgangspunt is, komen de belangrijkste ontwikkelingen uit die periode aan bod met een nadruk op het buitenlands beleid. Niet zo vreemd voor een presidentschap dat startte met een binnenlandse focus maar door 9/11 het steven voor de rest van de periode op de wijdere wereld moest richten. Opvallend daarbij is dat het vice-presidentschap van Dick Cheney van grote invloed is geweest. Dit in markant contrast met de meeste van zijn voorgangers voor wie het vice-presidentschap niet veel meer was dan een ceremoniële functie ver verwijderd van de daadwerkelijke macht van het presidentschap. Lyndon B. Johnson was doodongelukkig onder John F. Kennedy terwijl John Nance Garner, vice-president onder Franklin D. Roosevelt de functie treffend omschreef als 'not worth a bucket of warm piss'. 

Cheney, die als opdracht van presidentskandidaat Bush kreeg een vice-presidentskandidaat te zoeken en uiteindelijk door Bush zelf als beste werd gevonden, drukte vanaf het begin een stevig stempel op het presidentschap van Bush. Niet alleen beleidsmatig, maar ook op de hoofdrolspelers van dat presidentschap. Zijn oude mentor Donald Rumsfeld als Secretary of Defense is daarvan het meest markante voorbeeld en meteen ook één van de meest omstreden leden van de Bush-ploeg. Hoewel dit erop wijst dat de karikatuur van Cheney misschien helemaal niet zo ver bezijden de waarheid is, toont Baker overtuigend aan dat beslissingen van Bush weliswaar vurig bepleit waren door Cheney, maar dat vrijwel geen besluit gevonden kan worden dat Bush ook zelf niet had genomen. Daar lagen de uitgangspunten van Bush en Cheney te dicht voor bij elkaar en is Bush - ook in zijn eigen woorden - teveel de Decider voor. Sterker nog: Baker toont aan dat de relatie tussen Bush en Cheney veranderd is tijdens de gehele ambtsperiode waarbij in de tweede termijn Bush en Cheney steeds vaker anders dachten waardoor Cheney, zeker in de nadagen van Bush, behoorlijk gemarginaliseerd was. Daar waar de Cheney's jarenlange politieke en bestuurlijke ervaring Bush kon helpen, was Bush in zijn tweede termijn zonder meer his own man die het presidentschap zonder meer begreep. Een hoogoplopend meningsverschil over de veroordeling van Cheney's Chief of Staff I. Lewis "Scooter" Libby marginaliseerde Cheney verder. Deze Cheney's Cheney vergaloppeerde zich in de Valerie Plame-affaire en is daarvoor veroordeeld. Cheney was van mening dat hem onrecht was aangedaan en heeft tot de laatste dag van het presidentschap van Bush hardhandig ingezet op gratie voor Bush. Gratie die Bush niet wilde verlenen waardoor de relatie tussen Bush en Cheney danig bekoeld is geraakt. 

Hoewel Bush en Cheney deze eerlijke weerslag van hun periode in het Witte Huis vast niet altijd met veel plezier zullen lezen en ook hun falen zonder opsmuk duidelijk wordt, verdwijnen de karikaturen van beide heren ten faveure van een tweetal politici die zonder twijfel in een belangwekkende periode in de wereld aan de knoppen van het Witte Huis hebben gezeten. En dat ook nog eens op een zeer lezenswaardige manier waardoor de bijna 650 pagina's als een politieke thriller lezen. Days of Fire is zonder twijfel de komende jaren het standaardwerk over het Witte Huis onder Bush en Cheney.