De europeanisering van de pensioenen

Nederland verkeert in vakantiestemming, altijd een goed moment voor slecht nieuws. Zo lieten de vijf grootste pensioenfondsen gisteren in alle gezamenlijkheid weten dat er voor gepensioneerden kortingen dreigen omdat de dekkingsgraad van de fondsen hapert.

We zullen zien of dit nieuws een opstand teweeg brengt. In de zomer van 1991 brak voor Wim Kok en zijn partijvoorzitter Marianne Sint (die onbereikbaar aan het fietsen was in Toscane) de WAO-crisis uit, maar dat weerhield de PvdA-voorman er niet van in 1994 voor goud te gaan en goud te halen. Eerst het zuur en dan het zoet. En die hele pensioencrisis is zo ongrijpbaar, dat velen daar hun vakantie niet door willen laten verpesten. Zij geldt bovendien alleen voor degenen die al gepensioneerd zijn. Zij krijgen minder dan waarop zij gerekend hadden, wat - denken de politici - voor de meeste mensen niet zo erg zal zijn, want onze oudjes zitten er toch warmpjes bij. Dat is althans het beeld, dat van het Zwitserlevengevoel.

Van babyboomers wordt verteld dat ze hun zaakjes goed geregeld hebben, zo goed dat de jongeren van nu straks achter het net vissen. Daardoor wordt er ook zo scherp op die dekkingsgraden gelet. Gebeurt dat niet, dan zijn straks de miljarden op. Maar in politiek Den Haag komen de baby's van de boomers aan de macht en dan kan het snel gaan. Stond tot voor kort nog 97 procent van de bevolking achter de AOW-leeftijd van 65 jaar, ineens sloeg de stemming om en vond de Haagse politiek dankzij een nieuwe generatie het maatschappelijk draagvlak om de AOW-leeftijd in recordtijd naar 67 te verhogen. En dat via een in elkaar geflanst lenteakkoord dat er snel via een Haags monsterverbond is doorgejast, om te laten zien dat er nog bestuurd kan worden in Nederland. Het was misschien wel het grootste 'hervormingsucces' van coalitiebouwer Rutte tot nu toe. Elke vijftig-plusser weet dan dat het voor hem of haar nooit meer lente zal worden.

Die AOW is maar de AOW, een basispensioentje voor mensen die niks beters hebben. En die gold vanwege de toenemende vergrijzing al als 'te duur'. Maar de verhoging van de AOW-leeftijd was een koevoet voor wat anders. Veel belangrijker zijn de aanvullende pensioenen, een enorme reservepot van honderden miljarden waar Nederland wereldwijd om benijd wordt. Wij hebben het beste pensioenstelsel ter wereld waarvoor door werkend Nederland verplicht is gespaard. Veel mensen hebben er nog alle vertrouwen in dat hun verzorgingsbedje is gespreid. Maar de politiek heeft daar een begerig oog op. Kunnen die reserves die daar maar niks liggen te doen niet voor investeringen worden ingezet, bijvoorbeeld voor de stagnerende Nederlandse woningmarkt? Dan slaan we twee vliegen in één klap. We helpen de 'starters' uit de nood, en we maken huizenbezittend Nederland weer steenrijk omdat de huizenprijzen dan weer gaan stijgen. En ook dat is een appeltje voor de dorst. Intussen wordt er flink gekort op de pensioenuitkeringen van nu, met tien of vijftien procent. Niet zo erg, want die oudjes zitten volgens het kabinet toch maar op hun geld. Dan kun je nu beter korten met het oog op de dekkingsgraad voor de toekomst. Het is 'verlies-verlies', maar het heet 'win-win'.

Het is verbluffend hoezeer bestuurlijk Nederland op de toekomst is gericht. Er wordt het ene na het andere 'akkoord' gesloten (vorige week nog een 'energieakkoord' over windmolens en de CO2-uitstoot voor 2020 en 2050), alsof het oplossingen voor het hier en nu zijn. Regeren is vooruitzien. Maar regeren is ook het momentum benutten en toeslaan wanneer het kan. 'Never waste a good crisis', heet dat in het Engels, en dat lijkt in pensioenland bij uitstek het geval. De financiële crisis, en het idee dat de ouderen het zo goed hebben en de jongeren zo slecht, hebben de geesten rijp gemaakt voor vergaande ingrepen. Zoals het ingrijpen in bestaande pensioenuitkeringen, terwijl de gepensioneerden en degenen die kort voor hun pensioen staan jarenlang premie hebben betaald, enl de meeste jongeren van die hele pensioencrisis geen centje pijn hebben (want nauwelijks nog premie betaald).

Dat Nederlandse pensioenstelsel was natuurlijk geweldig verstandig. Het was ook gebaseerd en uitgerekend op een wereld die nooit veranderde en altijd economische groei zou kennen. Werkenden moesten verplicht inleggen bij hun pensioenfondsen, die die gelden dan wereldwijd belegden en een veel hogere opbrengst genereerden dan mensen ooit op eigen houtje zouden kunnen doen. Als zelfstandige die geen pensioen heeft, kan ik het alleen maar benijden. Maar ik denk ook weleens dat mensen in loondienst onderschatten hoe machteloos ze zijn als ze eenmaal hun vaste baan en alle bijbehorende sociale privileges hebben verlaten. Wie eenmaal uit het arbeidsproces is getreden, en dat geldt voor alle gepensioneerden, ook degenen die nu nog denken hun schaapjes op het droge te hebben, zijn volkomen weerloos als politiek en bestuurlijk Nederland om welke reden dan ook tussentijds de regels meent te moeten veranderen. En dus de uitkeringen verlaagt. Daar kunnen ook de oud geworden babyboomers niks tegen doen, zoals Nederland en de pensioenfondsen ook maar meedeinen op de booms en busts van de wereldeconomie en de financiële gaten in Europa.

Wat dat laatste betreft heb ik slecht nieuws, dat ik nu presenteer omdat u in vakantiestemming bent. Ik denk dat die enorme pensioenreserves die Nederland heeft, en die andere Europese partners niet hebben, stap voor stap zullen worden geëuropeaniseerd. Technisch gemaskeerd natuurlijk, zodat het grote publiek het niet ziet. Velen zullen daarin een extra reden zien om uit de euro te stappen, nu het nog kan. Ik niet. Ik denk dat het daar al te laat voor is en al het geld dat aan de Grieken en al die andere probleemlanden is uitgeleend nooit meer terugkomt. Het kan alleen maar terug worden verdiend en daarvoor is het behoud van de euro absoluut noodzakelijk. Want alleen dan zien we nog wat terug en kunnen we voorkomen dat in Europa de pleuris uitbreekt. Dat betekent ook dat de Nederlandse pensioenreserves direct en indirect zullen worden aangewend om garant te blijven staan voor de Zuid-Europese landen. Ja ja, laat dit even goed tot u doordringen. Naarmate ik daar meer over doordenk, vraag ik me ook af hoe verstandig het is dat Nederland als zo'n beetje enig land in de eurozone allerlei 'akkoorden' zit te sluiten met het oog op de toekomst, een toekomst waarvan niemand weet hoe die eruit ziet en die zich onmogelijk in miljardenbedragen laat berekenen. Is het dan toch niet gewoon beter om die reserves nu alvast aan te spreken, zodat we er - carpe diem - zelf nog enig plezier van hebben?

Geen zorg, want onze politiek - die ouderen tot uitgeven wil aansporen - handelt daar nu al naar. Tegelijk zijn veel mensen in het land onzeker over wat hun (zorg)toekomst brengt en sparen zij als gekken. Want die politici in Den Haag en Brussel zijn uit op onze centen. Dat sparen is een risico op zich, want spaartegoeden kun je ook kwijtraken. Als het niet door de belastingen en de inflatie komt, dan door de banken. Er staat, zoveel is duidelijk, Nederland nog heel wat veenbrand te wachten. Geniet daarom van uw vakantie, nu het nog kan.