Burgeroorlog dreigt in Zuid-Soedan

Een politieke twist in het Afrikaanse land dreigt uit te lopen op een etnisch conflict. Eerder dit jaar werd de vice-president, Riek Machar, ontslagen, omdat hij een staatsgreep tegen de regering van president Salva Kirr zou hebben beraamd. Machar voert sindsdien een eigen leger aan dat afgelopen weekeinde een aantal van de olieproducerende provincies in het noorden van het land in handen wist te krijgen.

De rebellen van Machar veroverden ook Bor, een plaatje ten noorden van de hoofdstad Juba. Deze was in 1991 toneel van een etnische zuivering. Zo'n tweeduizend Dinka's, de groep waar president Kirr toe behoort, werden destijds afgeslacht door Nuer-troepen onder bevel van Machar. Die bood vorig jaar zijn excuses aan voor deze moordpartij.

Nu lijkt Zuid-Soedan, dat sinds 2011 onafhankelijk is van het arabische Soedan, af te stevenen op wederom een aanvaring tussen de Dinka's en Nuer. VN-troepen troffen dinsdag 75 lichamen aan in een massagraf in Bentiu, een plaats in het noorden. Het zouden allen Dinka's zijn geweest. In Juba werden volgens ooggetuigen minstens tweehonderd leden van de Nuer-stam doodgeschoten door regeringstroepen.

De meeste inwoners van Zuid-Soedan zitten allesbehalve te wachten op een nieuwe ronde van etnisch geweld. Sinds het land zich afsplitste van Soedan is de bevolking gegroeid en zat de economie in de lift. Er werden huizen gebouwd, in de hoofdstad Juba konden inwoners zich voor het eerst in hun leven een auto veroorloven. Er werd vanuit het buitenland aardig geïnvesteerd in dit nieuwe land. Zuid-Soedan had bij de afsplitsing namelijk het leeuwendeel van de olievoorraden in handen gekregen. Het produceert zo'n 245.000 vaten per dag. De olieproductie is bijna de enige bron van inkomsten van de regering.

Toch waren er problemen zichtbaar. De centrale overheid in Juba had nooit helemaal de controle over het land. Etnische spanningen waren nog altijd aanwezig. Halverwege 2012 moest Kirr toegeven dat zijn regering in het voorgaande jaar maar liefst 4 miljard dollar was misgelopen als gevolg van corruptie en vriendjespolitiek.

In de basis is het probleem dat Zuid-Soedan geen instituties noch leiders heeft die door alle bevolkingsgroepen worden erkend. Het land wordt geleid door mannen die decennialang een guerrillastrijd voerden tegen het noorden. Zij zijn geen bestuurders. Er zijn nauwelijks ambtenaren. Zuid-Soedan mag dan onafhankelijk zijn, het is nog geen staat, laat staan een natie.

Traditionele machtsverhoudingen spelen daarom een grotere rol. Vandaar dat het land een burgeroorlog kan worden ingestort als gevolg van een conflict tussen twee machtige politici. Het Westen kan nog zoveel geld stoppen in het voeden van monden en het bouwen van overheidsinstellingen; de mentaliteit veranderen, dat vergt meer tijd. Maar het is wel de enige oplossing voor de lange termijn.