OM liet kroongetuige jaren liegen – rechtspraak volledig ondermijnd

Een kroongetuige is geen bijzaak. Het is de spil van een hele strafzaak. Iemand die – in ruil voor strafvermindering – verklaringen aflegt waarmee anderen worden veroordeeld. Maar dan moet de overheid wél zorgen dat zo'n getuige volledig wordt doorgelicht, dat zijn verklaringen worden getoetst, dat alles tot op het bot wordt geverifieerd.

Dat is hier volledig nagelaten. In de zaak rond de moord op Jan Elzinga in 2012 bleek kroongetuige Willem P. vervalste sms-berichten te hebben overhandigd als 'bewijs'. Deze cruciale informatie werd niet eens fatsoenlijk onderzocht. En waarom niet? Omdat het OM de interne overdracht niet op orde had. Omdat niemand precies wist wat er al was onderzocht. Omdat er simpelweg niemand was met voldoende kennis van hoe je met kroongetuigen om moet gaan.

Het resultaat? Vijf jaar lang heeft een leugenaar het Nederlandse strafrecht bespeeld – met zegen van justitie zelf.

Een onderzoekscommissie, ingesteld na de ontluisterende onthullingen, is duidelijk in haar oordeel: het parket Noord-Nederland schoot ernstig tekort. Niet alleen ontbrak het aan kennis en structuur, ook was er geen ruimte voor reflectie. Geen controlemomenten. Geen vaste richtlijnen. Geen ervaren leiding. Geen idee, kortom.

En dan hebben we het dus over een zaak waarin mensen uiteindelijk tot veertien jaar cel zijn veroordeeld. Waarin een familie compleet is gebroken. Waarin het vertrouwen in justitie centraal staat. En waarin dat vertrouwen nu volledig is verbrijzeld.

Het gerechtshof was vernietigend in zijn oordeel over het OM. Zo vernietigend zelfs, dat delen van de verklaringen van de kroongetuige niet meer als bewijs mochten gelden. Daarmee is deze zaak een juridisch slagveld geworden waarin het nog een wonder is dat er überhaupt veroordelingen zijn uitgesproken.

Maar die veroordelingen hangen nu wel in de lucht. Want wat is een vonnis waard als het gebaseerd is op halve waarheden, slordig werk en een totaal gebrek aan controle? En wie draagt daar de verantwoordelijkheid voor? Gaat er iemand bij het OM weg? Wordt er schoon schip gemaakt?

Het antwoord, zoals altijd in Nederland: nee. Er wordt een rapport geschreven. Er worden “aanbevelingen overgenomen”. En het leven gaat weer door.

Wat vooral wringt is dit: de mensen die de grootste fouten maakten, dragen geen enkele zichtbare consequentie. Terwijl levens zijn verwoest. Terwijl de rechtsstaat is beschadigd. Terwijl de burger ziet dat de hoogste justitiële instanties geen idee hebben wat ze aan het doen zijn.

Dat is niet zomaar een misser. Dat is een fundamentele systeemcrisis.

Het Openbaar Ministerie zou de onkreukbare hoeder van het recht moeten zijn. Maar keer op keer blijkt het OM meer te functioneren als een bureaucratische rommeldoos vol amateurs, waar beleid boven waarheid gaat, en waar controle plaatsmaakt voor gemakzucht.

Het is tijd voor een grondige schoonmaak bij het OM. Niet met rapportjes, maar met daden. Met het aanstellen van échte professionals. Met het afrekenen van falende leidinggevenden. Met transparantie, verantwoording en bovenal: het herstel van vertrouwen in de rechtspraak.

Want als kroongetuigen jarenlang mogen liegen zonder dat iemand iets doorheeft, dan zijn we als samenleving diep gezonken. Dan zijn we de rechtsstaat aan het verliezen – en dat mogen we nooit normaal gaan vinden.