-Frits Bosch- We gaan naar een steeds oudere en conservatieve bevolking

De mondiale bevolking wordt ouder en groeit veel minder hard. Het aantal geborenen in Italië had een piek in 1964 met 1 miljoen. De VN raamt een daling naar 346.000 in 2050. Japan vertoont eenzelfde patroon. De Italiaanse gemiddelde leeftijd is 47, de Japanse is 49. De Japanse premier Kishida Fumio meent dat vele sociale functies niet langer gegarandeerd kunnen worden. Maar ook in andere landen zet een forse geboortedaling in. Voor Zuid-Korea is en vervanging 0,8 wat betekent dat de volgende generatie de helft is van de ouders’ generatie.

In 2021 hadden 124 landen een vruchtbaarheidscijfer beneden 2,1, de minimum vervangingswaarde, volgens de VN oplopend naar 136 per 2030. De daling betreft niet langer de rijke landen maar ook middeninkomenslanden, zoals Brazilië en Thailand en arme regio’s zoals India. De jong werkende populatie in de leeftijd tussen 20 en 30 daalt snel. In China daalt die categorie rap. De bevolking van India zal een piek van 1,6 miljard bereiken in 2060, maar zal volgens de VN daarna snel dalen. Sub-Sahara Afrika is nog steeds booming qua geboorten, zoals Nigeria en Congo, maar ook daar is een daling van de groei zichtbaar en zal niet langer de daling elders compenseren.

Europa zit duidelijk in de dalende tend qua bevolkingsomvang van de autochtone bevolking, maar het wordt gecompenseerd met massa-immigratie. In Nederland woonden in 1850 3 miljoen mensen met een marginale footprint, in 2040 naar verwachting 19,6 miljoen met een forse footprint. In Denemarken, groter dan Nederland, wonen 5,4 miljoen mensen, met een minder grote sociale leemten. Een omvangrijke bevolking die verouderd roept sociale leemten over zichzelf af. In Nederland is nooit een bevolkingsbeleid gevoerd.

Regeringen proberen de leemten in het sociale systeem op te vangen. Dat doe je niet met massa-immigratie maar met een selectie qua toegevoegde waarde voor de arbeidsmarkt. Zwitserland en Canada doen al decennia niet anders dan dat. Asociaal? Lijkt me niet. We kennen de ‘war on talent’ op management niveau, het wordt nu ruimer een ‘war on workers’. Er komt een run op gekwalificeerde arbeidskrachten.

Mondiaal zijn geboortecijfers dramatisch dalende of zullen over een decennium dalen, zelfs in Afrika. Geboortecijfers laten zich niet dwingen, ook niet met forse subsidies zoals in Singapore. De vraag is welk effect dat zal hebben op de politiek in het Westen. Het lijkt niet anders te kunnen zijn dan een meer conservatieve politiek. Oudere mensen zijn immers meer behoudend dan jongeren. Maar het zal ook economisch worden afgedwongen.

Naarmate de verhouding tussen jongeren en ouderen/gepensioneerden naar de laatste groep verschuift, zullen en minder innovaties en investeringen zijn. Het aantal patenten daalt in China, de VS en Japan. Burgers zullen het meer moeten doen met wat er al zoveel jaren is. Na de babyboomers en geboortegolf van na de Tweede Wereldoorlog treedt nu ‘een geboorteval’ op.

Welk effect heeft dat op de renteontwikkeling? De rente zal op den duur dalen. Ouderen en gepensioneerden consumeren minder en houden vast aan hun spaargeld. De huidige ‘savingsglut’ loopt slechts langzaam leeg. De investeringen zullen sneller dalen door minder jongeren. Het gevolg is een lagere rente en een lagere inflatie, onder de veronderstelling van overigens gelijkblijvende omstandigheden.

Het wordt vaak voorgesteld alsof het ernstig is dat geboortecijfers zo sterk terugvallen. Het lijkt mij niet het geval. Het consumptiepatroon zal wijzigen, bijvoorbeeld minder pampers. De hoeveelheid innovaties die de mensheid de afgelopen vijftig jaar te verwerken heeft gekregen is ontzagwekkend en vooral voor ouderen soms moeilijk bij te benen. Er zal ontspanning kunnen optreden. Daarbij komt dat met minder mensen op aarde de milieutechnische voetafdruk zal afnemen en dat was toch de bedoeling?

De gedachte dat massa immigratie ‘een zegen’ (Joe Biden) is overdreven. Als er ongeschoolden naar hoogontwikkelde economieën komen vindt bescheiden aansluiting plaats op de arbeidsmarkt. Je kunt van hen geen innovatie op bijvoorbeeld AI verwachten. Massa-immigratie verergert het probleem. De vraag naar midden- en hoogopgeleiden zal toenemen. Artificiële intelligentie en robots zullen worden ingezet om de gaten op de arbeidsmarkt in te vullen. Er zal meer ingezet moeten worden op onderwijs om de productiviteit hoog te houden.

In Nederland gaan geleidelijk naar een steeds ouder wordende en dus conservatievere bevolking. De eerste contouren zijn daarvan al te zien.