Frits Bosch interviewt professor Piet Emmer: 'DNB was een boef tijdens slavernij'

Onderzoek van de Universiteiten van Leiden en Cambridge heeft aangetoond dat De Nederlandsche Bank, DNB, op diverse manieren financieel betrokken is geweest bij de slavernij in de eerste halve eeuw van haar bestaan, sinds 1814. We hebben het allemaal omstandig gelezen en becommentarieerd gekregen. Dé expert op het gebied van slavernij, emeritus hoogleraar Universiteit Leiden Piet Emmer hebben we er helaas nog niet over gehoord. Ik heb de eer met hem een gesprek over dit onderwerp te hebben.

Frits Bosch, FB: “Heer Emmer, wat vindt u van het 'nieuws' dat DNB betrokken is geweest bij de slavernij? Heeft het u verwonderd? Het feit dat DNB bestuurders op persoonlijke titel belangen hadden bij plantages lijkt, binnen de huidige ethiek, niet goed. Dit betreuren is passend?”

Piet Emmer, PE: “Mijn eerste indruk is dat deze publicatie over de Nederlandsche Bank slechts het bestaande beeld bevestigt. Plantages waren in de tweede helft van de achttiende eeuw de enige bedrijven overzee met een ongekende behoefte aan investeringskapitaal. Verder was er alleen de saaie mogelijkheid te beleggen in de VOC, WIC, Nederlandse schuldpapieren en die van buitenlandse staten met een zeer laag rendement. Geen wonder dat vooral Amsterdamse beleggers massaal belegden in plantageleningen. Er ontstonden zelfs beleggingsfondsen met het doel hypotheken te verstrekken aan plantage-eigenaren. Door de prijsdaling van koffie verminderden de opbrengsten en de meeste plantage-eigenaren in de Nederlandse plantagekolonies konden de rente en aflossing niet meer opbrengen en zijn dan ook failliet gegaan na een beurskrach in 1773. Dat betekende dat de geldschieters plotseling voor een deel eigenaar van het onderpand van de lening, dus van een plantage werden. Vandaar dat deze geldschieters voorkomen op de lijsten van compensatiegelden, die de Nederlandse regering betaalde aan de slaveneigenaren bij de afschaffing van de slavernij. “

FB: “De condities waarin slaven vervoerd werden waren zeer slecht, ook al omdat hun conditie na een barre tocht door de woestijn voortgedreven door zwarte slavendrijvers, bij aankomst aan de kust niet bijster goed zal zijn geweest. Maar als de plantage-eigenaar de prijs ervoor heeft betaald is het zijn belang de conditie van de slaven op peil te houden. Slaven hadden allerminst een luxe leventje maar ook niet afschuwelijk slecht?

PE: “ De huidige ethiek kan niet zomaar op het begin van de negentiende eeuw worden toegepast. De toenmalige bestuurders behoorden uitsluitend tot de elite en de meeste regenten hadden financiële belangen in allerlei ondernemingen. Dat was niet slecht, maar juist goed vond men toen.”

FB: “er is het belang van de katoenhandel genoemd. Was dat voor ons een groot belang?”

PE: “Katoen was in de 18de eeuw nauwelijks van belang voor Nederland. Wat moesten we ermee doen? Alleen Engeland had fabrieken.”

FB: “is het terecht dat dr Klaas Knot zich zo schaamt?

PE: “De huidige directeur van DNB schaamt zich dat de bank ijverde tegen afschaffing van de slavernij en in ieder geval heeft geijverd voor een hogere compensatie. Zouden hypotheekbanken vandaag de dag niet precies zo opereren als de Nederlandse staat het huizenbezit zou nationaliseren? Zouden ze dan de vlag uitsteken, omdat ze geen bestaansrecht meer hadden en zonder compensatie de uitstaande hypotheken nooit zouden worden afgelost? Bovendien draagt deze publicatie bij aan het misverstand dat de Nederlandse economie dreef op slavenarbeid. Dat was niet zo. Het ging in het absolute topjaar om minder dan vijf procent van het BBP en de economische activiteiten, die samenhingen met slavernij, waren disproportioneel gesitueerd in Amsterdam. Als de slavernij de kurk zou zijn geweest, waarop de Nederlandse economie dreef, dan zou de afschaffing van de slavernij ons land in een crisis hebben gestort. Dat is niet zo. Het tegendeel is waar, want na de afschaffing bloeide de economie als nooit tevoren.”

FB: “De zwarte bevolking in de VS heeft zich sinds de slavernij veel beter ontwikkeld als in Afrika. Is dit een bonus?”

PE: “Het is goed mogelijk dat het aantal calorieën per slaaf in de negentiende eeuw groter was dan van het proletariaat in Nederland. In het huidige debat gaat het niet om argumenten, maar om emoties.”

FB: over emoties gesproken: president directeur DNB dr Klaas Knot zegt dat de “conclusies bij hem stevig zijn binnengekomen. De mate waarin mijn ambtsvoorgangers zich hebben ingezet de afschaffing van de slavernij tegen te gaan heeft mij persoonlijk geraakt.” Wow! Daar schrik je toch wel enorm van als je dat leest. Het heeft mij persoonlijk geraakt. Ik hoorde van een collega van Knot dat sinds het rapport het helemaal niet goed gaat met Knot. Hij trekt het zich vreselijk aan. Hij slaapt amper meer en sleept zich door de gangen met enorme wallen onder z’n ogen. Het is heel triest om te zien. DNB moet snel de hulp in roepen van psychiater Esther van Fenema. Het is weliswaar geen landsbelang, DNB is immers een monetair tandeloze tijger sinds de ECB het beleid bepaalt, maar we willen de vrolijke praatjes van Knot voor geen goud missen. Persoonlijk vind ik dat Knot vervangen dient te worden door exDNB bestuurder Prof Lex Hoogduin die onterecht het veld moest ruimen voor Knot als protegé van Mark Rutte. Dat heeft mij toen persoonlijk geraakt. Het wordt hoog tijd dat op die plek eindelijk iemand komt met verstand van zaken. Dat zou mij persoonlijk raken. Dáááááááág Klaas. Leuke man, die Klaas Knot.

Frits Bosch, auteur van “Risico als obsessie”, “Dat is het risico”, “Wereld op een keerpunt” “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer”.