Column Frits Bosch: EU-uitbreiding met de ‘Hulpbehoevende Acht’ is desastreus

Minister Hoekstra is geëmotioneerd uit Irpin, Oekraïne, teruggekeerd. De ruïnes die hij daar zag waren vreselijk. Hij hield een vlammend pleidooi voor ‘onze manier van leven en onze kijk op de wereld die al jaren wordt bestreden’. Analisten en Europa adepten komen uit alle hoeken en gaten om te reppen over een koerswijziging in de EU op weg naar federalisme. Dit is het moment, dit is de kans om een EU federatie door te drukken. “Nu wordt er boter bij de vis gedaan”, juicht Mathieu Segers, hoogleraar Europese geschiedenis aan de Universiteit van Maastricht. Sjoerd Sjoerdsema, D66, meent dat “Oekraïne vecht voor onze waarden. Het is de frontlinie van onze manier van leven.” De onzin stapelt zich op. Oekraïne is en was door en door corrupt. Als dat land vecht voor onze manier van leven is, dan is het niet best gesteld met ons. We moeten de situatie nuchter blijven beoordelen en ons niet laten meeslepen door tendentieuze verhalen. Ik houd het liever op de feiten. Want zoals bekend is heeft iedereen recht op z’n eigen mening, maar niet op z’n eigen feiten. Wat zijn die feiten? 

De Italiaanse premier Mario Draghi wil dat de Europes Unie een sprong voorwaarts maakt door de kandidaten in de wachtkamer toe te laten. We denken dan aan Turkije, Albanië, Montenegro, Noord-Macedonië, Servië, Kosovo, Bosnië Herzegovina en Oekraïne. Wat zou dit betekenen voor de kwaliteit en soliditeit van de unie als geheel? Het antwoord luidt ‘desastreus’. De EU telt thans zeventwintig lidstaten. Met de acht kandidaten erbij dus vijfendertig. Om de kwaliteit van een land te beoordelen is de zogenaamde ‘fragile state’  index gebruikelijk. Deze index bepaalt de kwaliteit van de rechtsstaat en de mate waarin de staat kwetsbaar is om in te storten bij een eventuele revolte. Gesproken wordt over een ‘failed state’, voor een fragiel land. Daarnaast kan de Corruptie index gehanteerd worden, bestaande uit 179 landen. De meest corrupte landen staan tevens hoog op de ranglijst als failed state. 

Als we de huidige zevenentwintig EU lidstaten overzien dan valt op dat de West-Europese landen het minst corrupt zijn, met de vier Noord-Europese landen als mondiale uitblinkers: Finland, Zweden, Noorwegen en Denemarken. Deze landen worden gevolgd door Nederland, Frankrijk, België, Duitsland, Luxemburg, Ierland, Oostenrijk. Zij scoren ook bovenin de minst failed states en minst corrupt. Populair gezegd: deze elf landen hebben hun zaakjes het best voor elkaar. Ik noem ze de Sterke Elf.  

Daarom heen loopt de ring van zestien EU  landen die een flink stuk corrupter zijn en fragiel zijn volgens de indices, waaronder een aantal zeer corrupte landen, failed states, zoals bijvoorbeeld Roemenië, Bulgarije en Malta.  De EU als totaal komt daarmee op een gemiddelde corruptie index die rond het niveau van Griekenland ligt, plaats 58 van de 179 landen. Griekenland  is een corrupt land in de EU, maar mondiaal neemt een relatief bescheiden plaats in. Het staat op plaats 128 in de Fragile Index. Ik noem deze ring de Zwakke Zestien.  

Yemen is het meest fragiel, failed state, op plaats 179. Finland is het minst fragiel. Nederland staat op de corruptie index en failed state index op respectievelijk achtste plaats en twaalfde plaats. Oekraïne staat op plaats 122 voor extreem corrupt en extreem failed, zeker na deze oorlog. 

De acht kandidaatlidstaten zijn volgens de indices extreem corrupte en fragiele landen. Als zij bij de EU komen dan zakt de soliditeit van de unie door z’n hoeven. De kandidaten zijn financieel en economisch hulpbehoevend. Het zijn relatief kansarme landen waar de bevolking wegwil naar de kansrijke gebieden in West-Europa. Ik noem ze de Hulpbehoevende Acht. De Sterke Elf zouden hier moeite mee hebben. We zien nu al dat het voor de ECB vlieg- en kunstwerk vereist om de huidige zwakke broeders,  waaronder Italië en Griekenland, economische en financieel boven water te houden. De EU zou een grosso modo corrupt blok worden, een failed union. De euro zou ten opzichte van de dollar verder omlaag buigen en burgers collectief armer maken. 

Zou toetreding voor de Hulpbehoevende Acht zelf gunstig zijn? Dat hangt van pecunia af. Uiteindelijk draait het om geld. Als Schengen wordt uitgebreid, dan zal ook voor de nieuwe lidstaten gelden: arbeid vertrekt vanuit de kansarme periferie van Europa naar het kansrijke centrum, de Sterke Acht. Kapitaal vertrekt de andere kant op uit solidariteit. Maar nu al heeft de Sterke Acht moeite om vermogen te verzamelen voor de Zwakke Zestien, laat staan als daar nog eens acht armlastigen bijkomen. Door Schengen worden de Hulpbehoevende Acht ontdaan van hun sterkste arbeidskrachten, maar ze krijgen daar infrastructuur voor terug. Dat is de lange ervaring in het huidige statenverband. Er treedt een ontregeling binnen de nationale gemeenschap door de exodus van arbeid en kennis. Aan de positieve kant van de balans staat een toename van de handel met deze landen. Maar dat is afhankelijk of ze veel nuttigs aan te bieden hebben. Het productenpakket van deze landen overziende valt dat tegen voor het hoogontwikkelde centrum van de EU. Toerisme zal het ook niet worden. Kortom, vanuit economisch en sociologisch oogpunt bekeken lijkt het advies: niet doen, zowel niet voor de Hulpbehoevende Acht als voor de anderen. 

Als de Hulpbehoevende Acht bij de EU willen komen dan is de eerste vraag hoe het bij hen gesteld is met de zo geroemde Europese waarden. Deze waarden zijn gebaseerd op de universele rechten van de mensen. In de EU betekent dit dat de rechten van het individu gewaarborgd moeten zijn binnen een democratie en rechtsstaat. Dat impliceert ondermeer vrijheid van meningsuiting en denken, vrijheid van geloof. Deze waarden worden door de Hulpbehoevende Acht variabel ingevuld. Turkije neigt naar theocratie, zonder rechtsstaat, met een halve dictator aan het hoofd. In Oekraïne worden elf partijen per decreet verboden. Albanië is sterk in cocaïne smokkel waar ook de maffia heerst. Kortom, de EU zou een ander karakter krijgen. Dat kan natuurlijk, maar we moeten ons dat wel bewust zijn.   

Geopolitiek draait om macht, maar onmacht resulteert 

Nu de geopolitiek. Het voorstel van Draghi draait om geopolitieke redenen, meer macht voor de EU: ‘als we een groot blok vormen zijn we mondiaal machtig.‘  Het tegendeel is echter het geval. Een unie met deze vijfendertig landen is een uit haar krachten gegroeide unie, een unie met overwegend corrupte en zwakke landen: een onmachtig blok. De EU is in oorsprong een economisch samenwerkingsverband, geen militair samenwerkingsverband. De NAVO is opgericht ter militaire beschering. ‘Geef aan de keizer wat des keizers is’. De EU landen kunnen en moeten beter samenwerken op militair gebied. Maar het principe van “één voor allen en allen voor één” behoort de NAVO toe. De Oekraïne oorlog maakt duidelijk dat de landen bij het Westen willen te behoren. Hoe is dat te honoreren? Kan dat met een EU ‘light’ lidmaatschap: “je hoort wel bij het Westen, maar je kunt niet genieten van de financiële ‘goodies’ van de EU”? Is zo’n symbolisch lidmaatschap onbevredigend? Zo ja, schaf dan alle via de ECB gestuurde kapitaaltransfers af en creëer gelijke monniken, gelijke kappen. Zo hoort dat in de EU.