Zwarte Piet is een Moor(kop)

In Mexico hebben ze Pedro Negro; kleine plaatsjes in Canada en Duitsland vieren sinterklaas met een duivel als knecht van Sint-Nicholaas. Maar in Nederland hebben we een Zwarte Piet. Waarom is dat? En is het vanuit de kern racistisch? Laten we voor eens en altijd korte metten maken met mythe, selectieve verontwaardiging en historisch geklungel. 

Veel mensen associëren Zwarte Piet met een slaaf uit Afrika. Dit zal komen door het Nederlandse slavernij verleden. Maar het tegendeel is waar: Zwarte Piet is juist de slavendrijver die blanke Europeanen eeuwenlang op grote schaal tot slaaf maakte, nog voordat Europa z’n eerste Afrikaan kocht.  Zwarte Piet is namelijk gemaakt naar het model van de Moren, een historisch Islamitisch volk uit Noord-Afrika dat ongeveer vijf eeuwen lang de bezetter van Spanje en grote delen van Noord-Afrika was. Men had slaven, niet alleen uit Spanje, maar ook uit Noordelijker gelegen landen zoals Nederland. In heel Europa waren de Moren en latere Noord-Afrikaanse volkeren tot diep in de 18^de eeuw berucht om hun ontvoeringen, meestal vanaf de kust. Met name blanke vrouwen en kinderen waren in trek. Die werden vervolgens in de tijd van de Moren meegenomen naar het door hen bezette Spanje (gaat er een belletje rinkelen?) en Noord-Afrika om verkocht te worden op de slavenmarkten. Vandaar ook de angst in die tijd onder ouders, dat hun kinderen zouden worden ontvoerd en meegevoerd naar Spanje en omstreken. Vele jaren later werd die ooit zo reële angst gebruikt voor het kinderverhaal rondom Sinterklaas. De Zwarte Piet moest de kinderen – met een knipoog – angstig maken waardoor ze het hele jaar braaf zouden zijn. Waren ze dat niet, dan gingen ze mee in de zak naar ? Juist ja: Spanje.

Waarom heeft Canada dan een duivelse knecht?

In de Nederlanden was het, vanuit Christelijke overtuiging, eeuwen geleden verboden om jezelf te verkleden als duivel. Hierdoor ging men, na jarenlang Sinterklaas als eenling te hebben opgevoerd, op zoek naar iets anders dat het kwaad kon symboliseren. Het werd de Moor: het kwaad dat nu als knecht van een Christelijke bisschop was overwonnen (Tijdens de ellenlange Reconquista zijn de Moren uiteindelijk door de Christenen verslagen), maar nog altijd zijn oude streken uit de kast kon trekken wanneer zijn meester dit wilde. 

Als Zwarte Piet werkelijk een slaaf was, zou hij dan een roe hebben om mee te slaan en een zak om kinderen mee naar Spanje te ontvoeren? Welnee. Dat is geen slaven attitude. Dat was wél de Moor die dat allemaal deed. Overigens, de ontvoering van Europeanen die vervolgens tot slaaf werden gemaakt, ging vanuit de Noord Afrikaanse (Berberse) landen middels piraterij door tot aan de tijd van Napoleon. Dit leidde zelfs tot enkele oorlogen tussen de Berberse landen en Amerika, doordat laatstgenoemde land, net na haar onafhankelijkheid, geen handelsschepen langs de Noord-Afrikaanse wateren kon sturen zonder aangevallen te worden met een slavenleven voor de bemanning als gevolg. Deze conflicten staan bekend als de Barbarijse oorlogen.

Laten we allereerst constateren dat Zwarte Piet inderdaad gitzwart is en niet bruin. Persoonlijk ken ik geen mensen die zo zwart zijn als de tekst die u op dit moment leest. Eén keer zag ik een man uit een Afrikaans land die er dichtbij kwam, maar zelfs hij was slechts heel donkerbruin. Maar als die “vreselijke” witte mensen (witte mensen bestaan overigens ook niet) zichzelf als een Afrikaanse slaaf willen verven, waarom doen ze dit dan met inktzwarte verf en niet met een paar tintjes bruiner? Dan zouden de Surinamers en Antilianen van dit land terecht verontwaardigd zijn. Het lijkt erop dat getinte Nederlanders vallen in de kuil van hun eigen stereotypes. Zij kennen worden als “zwarte” en zien vervolgens zwartgeverfde mensen rondlopen. Als dat het geval is, dan is het Nederland wel degelijk kwalijk te nemen dat de gekleurde medemens zich zo voelt. Maar het blijft subjectief. En om de bij kinderen zo geliefde Zwarte Piet daarvoor te slachtofferen maakt een verbod geen rechtvaardige oplossing. 

De reden dat Zwarte Piet, zwart is, komt doordat de Moren een woestijnvolk waren dat (om die reden) zwarte gewaden om hun hoofden gewikkeld hadden. In de mythe die rondom dit volk ontstond is dit een zwarte huidskleur geworden. In Spanje wordt overigens nog ieder jaar de slag tegen de Moren nagebootst met een grootschalige parade.

Ondertussen discussiëren de volwassenen ieder jaar heviger over de aard van kindervriend Zwarte Piet. De één doet het omdat hij gelooft dat het racistisch is, de ander omdat hij graag de Nederlandse cultuur steeds verder ziet afslanken, wellicht zodat zijn cultuur de vacante positie kan overnemen. En weer een ander doet het omdat hij het zwartverven van je gezicht als vrijheid wil bewaren.

Laten we dan één positief punt uit dit alles halen: Kennelijk gaat het heel goed met de tolerantie in Nederland. Want als dit hét hete hangijzer is van strijders tegen racisme in Nederland, dan doen we het wereldwijd genomen niet slecht. Ik denk dat West-Afrikanen in Marokko zouden willen dat dit hun enige probleem was en dat de Afro-Amerikanen blij zouden zijn als ze hun nog steeds ongelijke rechten in de V.S. konden inruilen voor het wegslikken van één dag per jaar te moeten kijken naar een stel witte randdebielen met schoensmeer op hun hoofd.