Yes, we can (marry)!

In Amerika gaan de zaken altijd een tikje hysterischer dan in andere delen van de westerse wereld. Mij ontgaat welke maatschappelijke vooruitgang hier is geboekt. Misschien komt dat doordat wij in Nederland het homohuwelijk al meer dan tien jaar kennen en dus 'verder' dan het grote Amerika zijn. Het is bij ons allang geaccepteerd, al kun je je afvragen waarom er dan nog steeds zo'n punt van wordt gemaakt en het NOS-journaal er zo triomfantelijk mee moet openen. Een vorm van zelffelicitatie? Ik heb niks tegen homo's en gun ze desnoods hun huwelijk, maar ik houd ernstige bedenkingen over de hysterie, de luidruchtigheid en de absurditeit waarmee dit alles gepaard gaat. Het zou kunnen dat over vijftig jaar blijkt dat het homohuwelijk in hoofdzaak heeft geleid tot gelukkige gezinnetjes die net zo normaal als andere gezinnetjes hun kroost opvoeden en hun bijdragen leveren aan de stabiliteit van de samenleving. Als dat gebeurt, heb ik ongelijk gehad en het burgerlijke beschavingsproces onderschat.

Maar vooralsnog zie ik heel wat anders: een culture war (het Nederlandse woord cultuurstrijd is echt te gematigd) waarbij de verschillende kampen als kemphanen tegenover elkaar staan. Ongelovigen tegen gelovigen, progressieven tegen conservatieven, modernen tegen traditionelen, christenen tegen andere christenen, jongeren tegen ouderen, westerlingen tegen niet-westerlingen, stedelingen tegen provincialen, media-celebrity tegenover Hollywood-haters, culturele elites tegen kleinburgers, bevrijden die demonstratief hun seksuele geaardheid belijden tegenover schuchteren die nog niet uit de kast zijn gekomen. En ik zie vooral kampen die geen enkele moeite doen om elkaars standpunt te begrijpen en een karikatuur maken van de opvattingen van de tegenpartij. Dat belooft niet veel goeds, vooral niet omdat bij het homohuwelijk twee terreinen samenkomen die van oudsher met veel taboes zijn omgeven, in de liberale optiek tot de privé-sfeer behoren, en daardoor heel slecht een publieke discussie vedragen: seksualiteit en religie. Op die punten zijn mensen het meest onzeker, zijn ze het snelst gekwetst, en lopen de emoties het hoogste op. Op die gebieden moet je voorzichtig zijn en precies dat zie ik de voorstanders van het homohuwelijk niet doen. De tegenstanders ook niet, maar de bewijslast ligt in eerste instantie bij de degenen die het experiment aangaan, bij de voorstanders dus. Bovendien hoor je in Nederland geen tegenstemmen meer, die zijn allemaal bang te worden weggehoond.

Dat het huwelijk, dat eerst als tuttig en kleinburgerlijk werd afgewezen, ineens door progressieven wordt omhelsd nu het om homo's gaat, geeft al te denken. Wat is dat voor dubbele moraal, een dubbele moraal die men bovendien zegt af te wijzen? Ernstiger is dat het homohuwelijk als een overwinning voor 'gelijke rechten' wordt gevierd. Met gelijke rechten heeft het huwelijk weinig te maken. Het huwelijk had zijn bevoorrechte (heilige) status te danken aan het feit dat beide echtelieden elkaar eeuwige trouw beloven, wat een inperking van de individuele vrijheid inhoudt. Het lijkt er niet op dat de voorstanders dat beseffen. Zij beklagen zich over 'sociale rechten' die ongehuwden tegenover gehuwden onthouden worden, maar dan kun je dacht ik beter het erfrecht veranderen dan het huwelijksrecht. Maar goed, het huwelijk is al op allerlei manieren 'gemoderniseerd', en niemand zit bijvoorbeeld op afschaffing van het scheidingsrecht te wachten. Erg doordacht of consequent zijn de argumenten voor het homohuwelijk niet, het gaat de voorstanders vooral om een statement. Wij willen hetzelfde als jullie, wij willen ook als normaal worden gezien! Kan het kleinburgerlijker, kan het conformistischer? Ik dacht juist dat de homo-emancipatie ging om het 'anders zijn'. Dan moet je niet het lied van de gelijkheid zingen, zeker niet als je als minderheidsgroep in de ogen van de 'normale mensen' (de meerderheid) afwijkend bent.

Er wordt nu gedaan alsof wij in het Westen ineens geen moeite meer hebben met openlijk beleden homoseksualiteit. Maar in andere culturen is dat nog wel degelijk zo. En honderd jaar geleden was de westerse cultuur preutser dan de islamitische wereld, waar onder invloed van moslimfundamentalisten de religie juist 'uit de kast' is gekropen en alles wat naar (afwijkende) seksualiteit riekt wordt onderdrukt. Die openlijke seksualiteit die in het Westen aan de dag wordt gelegd geldt voor moslims als een teken van decadentie en zedenverwildering. Said Qutb, een van de ideologische inspiratoren van Al Qaida, ontleende er zelfs zijn haat tegenover het 'verderfelijke' Westen en Amerika aan. Dat is voor ons natuurlijk geen reden om weer in de kast te kruipen, het is nog meer reden om die vervloekte moslims de kast op te jagen. Maar we moeten ook niet denken dat we op weg zijn naar een wereld zonder taboes op religie en seksualiteit. Hedendaagse seculieren lijken dat nauwelijks te beseffen en kunnen hun minachting voor religie vaak moeilijk onderdrukken. Zo werd ook op de Dagelijkse Standaard de indruk gewekt dat de bezwaren tegen het homohuwelijk alleen nog komen van aartsconservatieve religekken die zich op een 'sprookjesboek' (de Bijbel) beroepen. Dat klinkt niet alleen denigrerend, het getuigt ook van weinig inlevingsvermogen voor andersdenkenden en is weinig liberaal of verlicht. Je hoeft bovendien geen christenfundamentalist te zijn om bij deze cultuuromslag bedenkingen te hebben. Ik vraag me bijvoorbeeld af waar al die homofoben van vroeger zijn. Zijn die ineens verdwenen, of houden zij zich stil? En heeft het niet iets onheilspellends als een gevestigd instituut als het huwelijk, waaraan velen hun zekerheden en identiteit ontlenen, op last van progressieve rechters wordt geherdefinieerd?

Wat mij opvalt, is dat het seculiere kamp geen enkele gedachte besteedt aan het gevaar van een backlash. Nog niet zo lang geleden stond homoseksualiteit gelijk aan het kwaad en de zondeval, en er is maar weinig voor nodig om zulke sentimenten opnieuw aan te boren. 'Sterke mannen' als Poetin en Erdogan zetten zich niet voor niets tegen homo's af, vooral ook als ze zich tegen het Westen keren. En zo gek is het niet als mensen zich geïntimideerd voelen bij het aanzien van demonstratief uitgedragen seksualiteit (zoals bij Gay Pride), waarbij het publiek ook nog eens onbeschaamd uit z'n dak denkt te kunnen gaan. Dat geldt voor gelovigen en ongelovigen. Bij het seculiere kamp mis ik gevoel voor discretie. We hebben al eens eerder gezien dat er tegen een entartete Kultur te hoop werd gelopen, ook in het Westen zelf, wat vervolgens tot nog meer ontsporing en een orgie van geweld leidde. De gedachte aan zo'n backlash is natuurlijk ver weg na de grote sprong voorwaarts van gisteren - Yes, we can (marry)! - waar bij de homolobbyisten op de trappen van het hooggerechtshof slechts vrijheid, blijheid en triomfalisme heerste. Maar ik denk dat politiek en rechtspraak voorzichtig moeten zijn met thema's die zich op het snijvlak van religie en seksualiteit bevinden, van oudsher met veel taboes zijn omgeven, en enorme passies kunnen losmaken. Die laten zich wel onderdrukken, maar nooit helemaal. En weg zijn ze nooit.