Naar de gallemiezen!

Ze zijn terug! De twee briljant stuntelende, stop-motion geanimeerde buurmannen van Tsjechische afkomst zijn komend weekend in een marathonsessie van acht nieuwe afleveringen te zien.

Buurman & Buurman, die in de originele, zwijgende Tsjechische versie Pat en Mat heten, appelleren al decennialang aan een universeel gevoel voor humor. De filmpjes, waarin de twee gezworen maten eenvoudige problemen door hun originele oplossingen laten uitgroeien tot soms spectaculaire bijna-rampen, spreken jong en oud aan. Door een zeldzame combinatie van zorgvuldige animatie, met oog voor de kleinste details, absurde slapstick humor, en de laconieke vanzelfsprekendheid waarmee de twee klunzen in elke nieuwe mislukking een uitdaging zien. Het succes in Nederland is ook te danken aan de toevoeging van stemmen: al 78 afleveringen lang doen Kees Prins en Simeon van Leeuwen dat. ‘Wacht eens even!’, horen we regelmatig uitroepen. En natuurlijk de gevleugelde Tsjechische uitdrukking A je to!, wat zo veel betekent als ‘dat is dat!’.

Aanstaande zondag zijn in een marathonsessie op de VPRO acht nog niet uitgezonden afleveringen te zien, die de afgelopen jaren in Tsjechië zijn gemaakt. Sinds 2004 waren ze niet meer op de Nederlandse buis te zien. Het Goede Leven mocht twee afleveringen alvast bekijken en deed dat, om het generatieoverstijgende karakter van de serie te onderstrepen, met twee jeugdige recensenten en doorgewinterde Buurman & Buurmankijkers, Lotte (13) en Stef (11).

Bij de aankondiging van de nieuwe afleveringen worden de Ipad (Clash of Clans) en de Samsung Galaxy 3 (muziek van One Direction) zonder verder aandringen weggelegd. In het eerste filmpje staan Buurman & Buurman voor de uitdaging een boom, die tussen de lieflijke huisjes van de twee in staan, om te zagen, zonder dat er iets in tuin of huis sneuvelt. De kenner weet dat zulks een schier onmogelijke opgave is – de vraag is niet óf er iets gaat sneuvelen, maar op welke fantastische manier. ‘Gallemiezen!’, herhaalt Lotte, wanneer dit door Kees Prins regelmatig gebruikte woord voorbij komt. En Stef merkt (terecht) op dat de buurmannen tijdens de klusacties altijd een object langer maken – in dit geval wordt een ronkende kettingzaag aan een eerder per ongeluk doorgezaagde ladderhelft vastgebonden. Lotte kan veel waardering opbrengen voor de vindingrijkheid van de twee. In één aflevering turf ik: ‘Wauw, dat is slim!’, ‘Oh, dat is slim!’, ‘Dat is écht slim!’ en ‘Oe, dat is echt een slimme zet!’ De laatste opmerking heeft betrekking op een zet in een damspel, dat de twee onverstoorbaar beginnen te spelen tussen de puinhopen van hun klusavontuur. Want zo eindigt elke aflevering: met twee zeer voldane buurmannen, die niet omkijken naar wat er mis is gegaan, maar de nieuwe situatie omarmen en ten volle waarderen. Heel erg zen.

Na afloop komen de twee jonge kijkers tot een analyse: ‘Ze zijn grappig en origineel’, vindt Lotte. ‘Er zitten heel veel details in’, merkt Stef op. ‘Als een van de buurmannen naar het water kijkt, zie je de weerspiegeling in zijn gezicht. Dat is bijzonder.’ En dat is het ook. Lotte beaamt het. ‘De kaarten waarmee ze spelen hebben mooie tekens erop. En als ze iets uit een glaasje drinken, zie je ook dat er een beetje uit is gegaan.’

Het tekent de liefde waarmee de animatieserie is gemaakt. Dat mooie oog voor detail. De onvoorstelbare en onvoorspelbare oplossingen die worden bedacht, waarbij opvalt hoe symbiotisch de verhouding tussen de twee klussers is; wanneer een van de twee begint met de bouw van een houtje-touwtje-stellage, snapt de ander vrijwel onmiddellijk wat de bedoeling is, en begint enthousiast mee te knopen, zagen en timmeren. En de blijmoedigheid en volledige acceptatie van elkaars onhandigheid (nooit wordt met een woord gerept over de vernielingen die ze aan elkaars eigendommen toebrengen) maakt de mannen ongelofelijk sympathiek.

Wat opvalt in de nieuwe afleveringen is het meer sturende gebruik van de muziek. Waar voorheen de twee heerlijk klunzen op een onverstoorbaar voortdrentelend niets-aan-de-hand deuntje, worden nu acties aangekondigd met een soort van spanning opbouwende melodie. Overbodig, en het doet ook af aan de terloopsheid van de klusacties –juist de totale vanzelfsprekendheid waarmee van alles instort, omvalt en afbreekt vormt de crux van de humor. Datzelfde geldt voor de heerlijke onlogica in de wetten van Buurman & Buurman: er kan nog zo veel mis- en kapotgaan, in de volgende aflevering is alles weer heel en begint het van voren af aan. In een van de nieuwe afleveringen wordt door een buurman gevraagd naar hoe het eigenlijk zit met de verzekering van de andere buurman. Een vraag uit de real world die eigenlijk niet past in het universum van Buurman & Buurman. Twee kleine kanttekeningen bij verder heerlijk ongecompliceerd, maar tegelijkertijd zo vernuftig gemaakt vermaak. A je to!

De marathonsessie wordt uitgezonden op zondag 9 juni, om 14.25 uur op Nederland 3.

Van Buurman & Buurman komt in 2015 ook een bioscoopfilm, die gemaakt wordt door de Nederlandse filmproducent Lemming Film in samenwerking met de Tsjechische animatiestudio Patmat. Iets om naar uit te kijken!