Vervreemdend mysterie

Uit de literaire begraafplaats die de Sovjet-Unie was,  is - met dank aan dirigent Valeri Gergiev - Gajto Gazdanov's vervreemdende en mysterieuze pareltje Het fantoom van Alexander Wolf  ontgonnen.

De kwaliteit van de Russische literatuur behoeft geen introductie, maar door de verstikkende gevolgen van de Sovjet-Unie voor de schrijvers uit die tijd is het anno nu nog steeds mogelijk dat 'nieuwe' Russische schrijvers worden (her)ontdekt ver na hun dood. Eén van deze 'nieuwe' schrijvers is Gajto Gazdanov (1903-1971). Geboren in Sint-Petersburg vocht hij in de Russische Burgeroorlog (1917-1923) aan de kant van het Witte Leger tegen de Bolsjewieken. Een strijd die in het nadeel van het Witte Leger uitpakte, leidde tot het vertrek van Gazdanov naar Parijs en publicatie van zijn werk in zijn thuisland na de ineenstorting van het Sovjetregime.

Gergiev als redder van de literatuur

Onder aanvoering (en financiering) van dirigent Valeri Gergiev is het werk van Gazdanov uit de obscuriteit geplukt (en is en passant zijn graf gerestaureerd) en zijn recent een aantal van zijn boeken uitgegeven, waaronder Het fantoom van Alexander Wolf dat in september 2013 in een Nederlandse vertaling op de markt is gekomen.

Het fantoom van Alexander Wolf is zonder meer fascinerend. De naamloze verteller - wiens biografie op veel punten sterk lijkt op die van Gazdanov - verhaalt over zijn ervaringen in de Russische Burgeroorlog en zijn huidige leven in Parijs. De lezer wordt meteen door het verhaal gegrepen aangezien het boek start met de beschrijving door de verteller van een voor hem bijna-fatale episode tijdens die Burgeroorlog. Een episode die hij tientallen jaren later terugleest in een verhalenbundel van ene Alexander Wolf en daarmee concludeert dat zijn dood gewaande tegenstander van toen niemand anders kan zijn dan deze Alexander Wolf. Hiermee begint een queeste van de verteller om Alexander Wolf te achterhalen.

 Vervreemdend

Nu klinkt dit alles wellicht als de start van een soort detective, maar de vervreemdende literaire stijl van Gazdanov waardoor de beschreven episodes vrijwel zonder daadwerkelijke gebeurtenissen passeren en zijverhalen relateren aan het hoofdverhaal domineren, maken dit boek allesbehalve tot een detective en leidt tot een mysterieuze fascinatie.

Het fantoom van Alexander Wolf is daardoor een boek waarbij het van belang is om zo min mogelijk te onthullen en vooral zelf te ondergaan. Voor allen die de Russische literatuur hoog achten en vervreemding en mysterie op waarde kunnen schatten is Het fantoom van Alexander Wolf een prachtige toevoeging op de wereldliteratuur.