Van wie is ons geld eigenlijk?

Overheden beschikken als weinig anderen over het vermogen om burgers door middel van verhullend taalgebruik met een raar, onjuist beeld van de werkelijkheid op te schepen. Er is veel bijgeloof en er zijn veel taboe’s, en de overheden - ‘oneerlijk, onzinnig en onverdraaglijk’ als zij volgens H. L. Mencken normaal gesproken zijn - beschikken over een uitgebreid instrumentarium om de conventionele kijk op de dingen, verbreid als die al zijn in het openbaar onderwijs en de hoofdredactionele commentaren van de NRC, in stand te houden.

Neem de gebruikelijke gedachten over onze verzorgingsstaat. Wij zijn geleerd te geloven dat het hier om een stelsel van volksverzekeringen gaat, en dat wij premies betalen waarvoor we iets terugkrijgen. Dat is natuurlijk niet zo. De betalingen die wij aan de verzorgingsstaat doen zijn een belasting, die een individu geen enkel recht op een toekomstige uitkering geven. Het is een belasting waaraan de overheid het recht onleent om ook onze kinderen in de toekomst te belasten om op onze oude dag voor ons te zorgen.

Newspeak noemde George Orwell dat, en we staan ongetwijfeld aan de vooravond van een nog niet eerder vertoonde uitbarsting van verhullend en misleidend taalgebruik. Nog een paar weekjes immers en de hete herfst breekt uit. Het begrotingstekort gaat naar 3,9 procent, de economie krimpt al een jaar, de werkloosheid staat op recordhoogte. Het kabinet moet 6 miljard ‘bezuinigen’, maar dat willen de sociale partners niet, dat wil de opositie niet en dus zijn Rutte en zijn partijgenoot Samsom daags na Prinsjesdag zo goed als vleugellam, en dat terwijl we komend voorjaar zowel verkiezingen voor gemeenteraden als voor het Europees parlement hebben.

En zie eens aan wat er nu al gebeurt. In het Achtuurjournaal van woensdag zei het economie-meisje van de NOS dat alle narigheid onze schuld is, de schuld van de consument. U kunt van haar vinden wat u wilt, maar ze heeft in ieder geval vroeger op school goed opgelet, en ze heeft goed naar de heren politici geluisterd. En vervolgens heeft ze natuurlijk een rol in de media gekregen om het ons voor de zekerheid nog eens in te scherpen.

We horen het al maanden: het gaat zo slecht omdat wij maar sparen en niet uitgeven. Dat is onzin. We geven minder uit omdat de vermogens en besteedbare inkomens van huishoudens de afgelopen jaren met procentpunten tegelijk zijn gedaald. Dat komt door de lastenverzwaringen waarop de voormalige liberaal Rutte ons heeft getrakteerd – en waarmee hij dus zelf het gedrag heeft gecreëerd waarover hij zich nu zo beklaagt.

Omdat we ons geld niet uitgeven, komen ze het straks halen. Samsom heeft zijn begerig-rode ogen laten vallen op vermogenspotjes die wij zo maar laten verstoffen: ontslagvergoedingen in stamrecht-bv’s, levensverzekeringen, pensioengelden. Al dat geld moeten wij gaan uitgeven - maar beter dan Rutte en Samsom snappen wij heel goed waarom geld soms niet voor niets vast staat.

En dan moeten we het nog hebben over de ‘lastenverzwaringen’ die deze blauw-rode coalitie in petto heeft. Maar wat zijn dat eigenlijk, lastenverzwaringen? Ook hier is het taalgebruik zeer misleidend. Als de overheid bezuinigt op uitkeringen wordt dat, vreemd genoeg, een lastenverzwaring voor de ‘zwakken’ genoemd. ‘Ho, ho’, roepen de Dijsselbloems dezer wereld, ‘we gaan de lasten toch niet eenzijdig bij de allerzwaksten leggen hè?’ In werkelijkheid bedoelen ze te zeggen dat de anderen nog niet genoeg belasting betalen om een lastenverzwaring voor de ‘zwakkeren’ te voorkomen. Omdat ze het een noch het ander durven te doen, gaat een bezuiniging niet door om, zeggen ze, een lastenverzwaring te voorkomen. Omgekeerd zien ze er geen been in om lastenverzwaringen voor de niet-zo-‘zwakken’ als een bezuiniging te presenteren.

Het euvel lijkt me dat de controle van de overheid op de economie zo groot is, dat de gedachte is ontstaan dat al het geld in onze economie eigenlijk van de overheid is, of in ieder geval van de gemeenschap. We mogen het een tijdje gebruiken. Maar aftrek van hypotheekrente heet geld ‘dat de overheid misloopt’ - alsof het al bij voorbaat van haar is. En als we vermogen opbouwen om onze kinderen wat na te laten - gesteld dat dat lukt na alle belastingen die we er al over hebben moeten betalen -, dan komt de overheid dat weer opeisen omdat zo’n erfenisje zo oneerlijk is voor de anderen die het niet krijgen.

Iedere overheid neigt naar communisme - let maar op, dit najaar. Het uitzien is naar een partij die nog begrijpt dat een volksvertegenwoordiging er is om er op toe te zien dat een overheid zo min mogelijk geld uitgeeft. Omdat niet de overheid heel goed weet hoe wij óns geld eigenlijk moeten uitgeven, maar omdat wij dat zelf veel beter weten.