Turkse premier wil Gülen-beweging uitroeien

Dat wordt een lastige opgave. Ja, zelfs voor een overheid die ronduit dictatoriaal aan het worden is.

De Turkse premier Binali Yildirim zegt dat hij de Gülen-beweging helemaal wil laten verdwijnen uit Turkije. Dit omdat hij de volgelingen van Fethullah Gülen verantwoordelijk zegt te houden voor de mislukte staatsgreep van vorige week.

Op zich is dat enigszins merkwaardig. De staatsgreep werd namelijk uitgevoerd door hoge officieren: de kans dat die allemaal Gülen-volgelingen zijn is nagenoeg nihil. Sterker nog, in hun officiële verklaring lieten de officieren tijdens de coup weten dat ze deels in actie waren gekomen om het seculiere Turkse systeem te beschermen. Een Gülenist zou zo'n term nooit gebruiken.

Dat geeft dus de indruk dat de coupplegers eerst en vooral Atatürkisten waren. Dit betekent niet dat er helemaal geen Gülenisten bij betrokken waren, maar het was vrijwel zeker niet alleen maar een coup van hen. En het is nog maar zeer de vraag of Fethullah Gülen zelf er ook maar iets van afwist. Ook hij is in het verleden bepaald geen vriend geweest van het Turkse leger en is hij altijd fel tegen coups geweest.

Daar komt nog eens bij dat veel (oud-) officieren juist Gülenisten verantwoordelijk houden voor eerdere massavervolgingen van militaire leiders zoals tijdens de Ergenekon en Sledgehammer zaken: twee zogenaamde 'coups' die Gülenisten en Erdogan-loyalisten volgens hen verzonnen hebben om het (toen nog) seculiere leger te ondermijnen.

Met andere woorden, het is veel te vroeg om iemand hiervan te beschuldigen. Ondervraag eerst de coupplegers zelf maar. Pas daarna kan er al dan niet gezegd worden wie precies achter de mislukte staatsgreep zaten, of er banden waren met Gülen en, zo ja, of de islamitische leider zelf op de hoogte was van de coup en die misschien zelfs steunde.

De Turkse regering wil die tijd niet nemen. De reden laat zich raden: dit is een ideale mogelijkheid om mensen te dumpen die gezien worden als 'niet-loyaal' aan Erdogan. Dat is waarom er opeens duizenden (tienduizenden mogelijk zelfs) rechters, aanklagers, politieagenten, militairen, journalisten, ambtenaren en hoogleraren gearresteerd, ontslagen of geschorst worden. Iedereen die niet loyaal is aan Erdogan wordt er nu uitgegooid, zéker als ze wél lid zijn van de organisatie van Gülen -- een man voor wie ik overigens totaal geen waardering heb. Gülen is zelf een islamist die de seculiere Turkse Republiek in een soort van islamitisch kalifaat wil veranderen.

Maar dat wordt een behoorlijk moeilijk project om te volbrengen. De volgelingen van Gülen zien zichzelf namelijk als sociale beweging. Ze zitten dus overal en nergens. Gülen heeft talloze Turken geïnspireerd met zijn boeken. Als je al die mensen uit de publieke sfeer wilt jagen moet je feitelijk een soort van civiele staatsgreep plegen gevolgd door razzia's.

En dat is precies waar de regering Erdogan nu mee bezig is. Premier Yildirim zelf is daar heel duidelijk over. Het internationale én Turkse recht zullen daarbij buitenspel gezet worden; alles wordt nu gedaan om de Gülen-beweging uit te roeien. Dat dit alleen kan door de regering meer macht en bevoegdheden dan ooit te geven, waardoor Turkije meer op een dictatuur dan een democratie zal lijken, zit de leiders van de AKP blijkbaar totaal niet dwars.