'Slavernij die doorwerkt in het heden? Net zo onmogelijk om te bewijzen als de rol van kinderarbeid!'

Anne-Lot Hoek is historicus en doet promotie-onderzoek naar de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd op Bali. Zij schrijft in het NRC van 8 augustus jl. het artikel “Wie het heden wil begrijpen moet het koloniale verleden ook van de andere kant bekijken”. Volgens haar is “de geschiedschrijving tot nu toe te beperkt in haar perspectief.” Zij citeert emeritus hoogleraar Piet Emmer, dé specialist op dit terrein met vele boeken artikelen. Emmer zou geschreven hebben: “een jonge generatie met Caraïbische achtergrond naar een slavernij verleden wees als men in werkelijkheid te weinig opleiding had.”

Ze pleegt hier een gekleurde en onvolledige samenvatting van Emmers antwoord op de vraag van De Telegraaf naar de nawerking van het slavernijverleden. Emmer wees toen op de gevolgen, die de organisatie CARICOM opsomt: je kunt geen vaste relaties aanknopen, je kinderen groeien op in éénoudergezinnen, je hebt te weinig onderwijs gehad, je hebt nauwelijks culturele instellingen kunnen bezoeken en je hebt wellicht hypertensie. Dat heeft de Telegraaf journalist samengevat met: "slavernij is een mooi excuus als je lui bent of te weinig opleiding hebt genoten".

Emmer heeft al die argumenten naar de prullenbak verwezen inclusief de hoge bloeddruk: slaven met meer natrium in hun lichaam zouden de reis beter overleven omdat ze meer vocht konden vasthouden. Het is moeilijk om concreet te bewijzen dat de slavernij bij de verre nakomelingen vandaag nog een rol speelt net zo min als het mogelijk lijkt dat de gevolgen van kinderarbeid nog een rol spelen in het hedendaagse leven van de miljoenen nakomelingen van de slachtoffertjes in ons land. Zo had Anne-Lot Hoek moeten citeren. Bekijkt progressieve wetenschapper Hoek geschiedschrijving tot nu toe in haar te beperkt perspectief?

In een repliek schrijft Emmer op 11 augustus het volgende: “Anne-Lot Hoek doet afstand van de eeuwenoude indeling van historici in goede en slechte geschiedkundigen. Zij maakt onderscheid tussen conservatieven en progressieven en rekent zichzelf tot die laatste categorie. De manier waarop zij de geschiedenis van de slavernij wil schrijven leidt dan wel tot feitelijk wonderlijke conclusies.

In haar bijdrage weerspreekt ze dat de Europeanen de afschaffing van de slavernij hebben ingeluid, en stelt ze, in navolging van slavernijhistoricus Karwan Fatah-Black, dat die voortkwam uit het zwarte verzet. Niet twijfelen aan de invloed van de Haïtiaanse slavenopstand op de afschaffing van de slavernij elders is dus progressieve geschiedenis. Hoe komt het dan dat na Haïti de slavenprijzen elders gewoon bleven doorstijgen, dat na Haïti de slavernij op Cuba en in Brazilië nog een gouden toekomst voor zich had en dat na Haïti nog maar liefst 3 miljoen slaven (!) van Afrika naar de Nieuwe Wereld zijn gebracht?

En hoe dan te verklaren dat de slavernij in 1833 in Brits West-Indië werd afgeschaft, op Cuba in 1886 en in Brazilië pas in 1888? Dat de slaven zelf een einde hebben gemaakt aan de slavernij is een progressieve mythe, die de Braziliaanse en Cubaanse slaven een trap na geeft.”

Mij dunkt dat Hoek van geluk mag spreken dat Emmer niet haar promotor is!

In NRC zijn er twee reageerders. Eén van hen, Thomas Van Wingerden, vindt net als Hoek het wenselijk om ‘het palet te verbreden met de invalshoek van gekoloniseerden’. Hij zit op de lijn Hoek en dat lijkt een logisch standpunt, maar dat hangt helemaal af hoe men die ‘verbreding’ doet. Vermeng niet wetenschap met subjectiviteit en emotie van gekoloniseerden. Want als je dat doet resulteert de excercitie in onzin.

Dit zijn voor wetenschappers lastige tijden. Wetenschap hoort bij wetenschap en emotie bij emotie. Als je daarmee de hand ligt is het eindresultaat onzin. Als ‘progressieve’ Anne-Lot Hoek meent met “Wie het heden wil begrijpen moet het koloniale verleden ook van de andere kant bekijken” dat wetenschap met allerlei subjectiviteit en emotie vermengd moet worden, dan hoop ik dat haar promotors tegen haar zeggen: “Anne-Lot, ga nog eens terug naar je tekentafel en doe een nieuwe poging. We willen graag wetenschap van je zien, geen onzin.”