Schijterige haviken

Met de Duitse bankier Jürgen Stark is de laatste havik uit de Europese Centrale Bank opgestapt. En zonder haviken is de euro verloren, aldus Carla Joosten in Elsevier. Op zichzelf heeft zij daar gelijk in, want als er geen sterke Duitsers meer zitting hebben in de top van de ECB is het vrij spel voor de Zuid-Europeanen die de landen die financiële discipline bepleiten nu al overstemmen. Of dat uiteindelijk ook werkelijk het vertrek van Duitsland uit de euro betekent, en daarmee het einde van de eenheidsmunt, moeten we afwachten. Politiek kan Duitsland zich dat nauwelijks permitteren, en het is ook in het belang van de Zuid-Europese landen om Duitsland vast te houden. Daarom zien de zuidelijke landen ook wel in dat zij niet kunnen blijven doorgaan met potverteren.

Maar zijn de Duitse bankiers wel zulke haviken? De Bundesbank staat altijd voor een harde munt en het streven naar prijsstabiliteit is in de Duitse Grondwet vastgelegd. Die stabiliteitscultuur wil Duitsland ook naar de rest van Europa overdragen, het was zelfs een absolute voorwaarde voor Duitse deelname aan de EMU. Maar we moeten ook zien dat de Bundesbank als de politiek dat nodig vond steeds werd overruled. Dat gebeurde bij de Duitse monetaire eenwording, toen de Bundesbank zich vergeefs verzette tegen de wisselkoers van een westmark tegen een Ostmark, en ook in het EMU-proces moest de Bundesbank steeds inbinden. De nu opgestapte Jürgen Stark schijnt tegenstander te zijn geweest van het opkopen van schuldpapier van de zuidelijke landen door de ECB, wat de afgelopen weken voor tientallen miljarden is gebeurd. We weten dat niet helemaal zeker, want hij is 'om persoonlijke redenen' opgestapt. Het tijdstip van opstappen, twee dagen na de uitspraak van het Constitutionele Hof in Karlsruhe over de toelaatbaarheid van de reddingsplannen voor de euro, en een week voor nieuwe beoordelingen of Griekenland nog wel nieuwe miljarden krijgt uitgekeerd, laat echter weinig te raden over. Stark heeft blijkbaar niet nog even willen wachten. Dat maakt zijn opstappen tot een demonstratief gebaar, ook wanneer hij dat zelf ontkent.

De vraag is echter wat hij daarmee denkt te bereiken. Opstappen is altijd een zwaktebod, zoals eerder het opstappen van Axel Weber, die eigenlijk de nieuwe president van de ECB had moeten worden, al een zwaktebod was. Het laat pijnlijk duidelijk zien dat Duitsland in een minderheidspositie verkeert en niet in staat is de zuidelijke landen op koers te houden (zie ook de Frankfurter Allgemeine Zeitung over de spanningen binnen de ECB). Daarbij wordt het voor de Duitse regering nog moeilijker om binnen Europa aan de stabiliteitskoers vast te houden. Ik zou het opstappen van Weber en nu ook Stark, dat Duitsland verzwakt heeft, dan ook eerder onverantwoordelijk willen noemen. Zij laten bondskanselier Merkel en haar minister van Financiën Schäuble in de steek. Zij moeten nu alleen een koers uitdragen die niet populair is in eigen land, en evenmin bij de zuidelijk EU-partners. Daarbij vraag ik me ook af of de ECB, momernteel de enige Europese instelling die nog wat doet binnen de eurocrisis, werkelijk kan verwijten dat zij schuldpapier van de zuidelijke landen opkoopt. de ECB heeft een eigen verantwoordelijkheid, en moet naast het bewaken van prijsstabiliteit ook de stabiliteit in de eurozone als geheel voor ogen houden. In die toestand is de Duitse lijn volgen en spaarpakketten blijven voorstellen domweg onmogelijk en eveneens in strijd met het uitdragen van een 'stabiliteitscultuur' die de Bundesbank zo hoog in het vaandel heeft staan. Een euro die uit elkaar klapt is de moeder van alle monetaire crises.

Het heeft er dan ook al schijn van dat de bankiers van de Bundesbank geen echte haviken zijn, maar schijterige haviken, die opstappen als ze in zwaar weer belanden en hun eigen carrière bij particuliere banken vooropstellen. Axel Weber ging doodleuk naar een dikbetaalde baan bij Deutsche Bank. Wat moet je met zulke bankiers? Ze lijken verdorie Wouter Bos wel, die opstapte om voor zijn gezin te kiezen (en voor overbetaald deeltijdwerk bij KPMG, dat zijn politieke netwerken prima kan gebruiken). De publieke zaak heeft niet veel aan starre types die hun principes niet weten af te dwingen en op ongelukkige momenten de handdoek in de ring gooien. Dat zijn geen haviken, maar schijtlijsters. En we zien dat 'keiharde' opstellingen in Europa niet echt houdbaar zijn en onderhandelingstechnisch eerder tot de terugtocht leiden. Dat was ook te verwachten. Als zeventien landen samen in een club gaan zitten, tendeert de uitkomst altijd naar een gemiddelde en is het praktisch onmogelijk dat het strengste en meest principiële lid zijn zin krijgt. Duitsland kan voor Europa wel een model zijn, maar dat betekent bijna per definitie ook dat dit voor de rest althans voor de voorzienbare termijn te hoog is gegrepen. Zij moeten in Duitse richting bewegen, en Duitsland kan daarbij helpen door in crisisgevallen tegemoetkomend te zijn. Vandaar dat Duitsland en in de slipstream ook Nederland eerder soepelheid moeten betrachten om de rest tot meer discipline te bewegen. Aan haviken die alleen hun eigen gelijk uitdragen, heeft noch Duitsland, noch Europa iets.