Reden tot Zorg

De afgelopen maanden zijn al 11.000 ontslagen aangekondigd, maar tot en met volgend jaar zullen daar waarschijnlijk nog eens 55.000 ontslagen bij komen. Vakbond Abvakabo FNV vreest zelfs dat tot honderdduizend mensen hun baan verliezen. Bestuurder Lilian Marijnissen:

Intussen komen er wel busladingen vol (goedkope) Spaanse verpleegsters ons land binnen, wie het snapt mag het zeggen.

Nu is de zorg inderdaad de grootste en snelstgroeiende kostenpost op de begroting van de Rijksoverheid. De zorguitgaven zijn sinds 1972 onafgebroken gestegen, van 8 procent toen naar meer dan 13 procent van het BBP nu. Ter vergelijking: in 1953 bedroeg het aandeel van de zorgkosten nog slechts 3 procent van het BBP. Als er niets gebeurt, dan zullen de zorgkosten in 2040 toenemen tot tegen de 30 procent van het BBP, een ruime verdubbeling van de huidige kosten dus. Die stijging wordt voor een deel veroorzaakt door de vergrijzing, want ouderen vragen meer zorg, maar dat is niet de enige verklaring. De zorgconsumptie neemt over de hele linie toe, terwijl de prijs van die zorg eveneens toeneemt. Meer vraag leidt -bij gelijkblijvend aanbod- tot stijgende prijzen, een economische wet, zo oud als de weg naar Rome.

Die weg zal zeker ook gevonden moeten worden, want een dergelijk kostenniveau kan geen samenleving opbrengen natuurlijk. Er zijn, zoals zo vaak, meerdere wegen die naar Rome leiden. Eén daarvan is volledige privatisering, zoals mijn collega Michael bepleit. Ook ik ben zoveel mogelijk voor een vrije markt economie, maar in dit specifieke geval heb ik daar zo mijn twijfels over. De gedachte achter volledige privatisering is, dat concurrentie de prijs zal drukken en de dienstverlening zal verbeteren, maar in een groeimarkt van deze omvang is het maar de vraag of dat beoogde effect zal optreden. Dan kun je beter de verzekeraars, pharma-industrie en medische apparaten industrie dwingen efficiënter (kostenconcurrerender) te werken (door ze niet te subsidiëren, op geen enkele manier).

Op dit moment worden de zorgkosten voor het grootste deel collectief georganiseerd en gefinancierd. De zorgsector is de grootste publieke sector, goed voor meer dan 1,2 miljoen banen oftewel 15 procent van het totaal. Door die collectieve (verplichte!) financiering, draagt een modaal gezin op dit moment bijna een kwart van zijn inkomen af aan zorgpremies. Dit kan in 2040 oplopen tot tussen 30% en 45% van het inkomen, hetgeen absurd te noemen is. Deze stijgende uitgaven kunnen de solidariteit in de zorg, tussen jong en oud en arm en rijk, op termijn onder druk zetten en vormt daarom een belangrijk beleidsthema. In zijn dia-presentatie 'Ruimte voor gezondheidszorg', van maart dit jaar, maakte gewezen Sociaal en Cultureel Planbureau directeur Paul Schnabel enkele belangrijke constateringen.

Zo stelde hij vast dat hoe rijker een land, hoe duurder de zorg. Maar niet alleen dat, de toenemende 'professionalisering' van de zorg draagt eveneens in belangrijke mate bij tot hogere kosten. Nergens in de wereld zijn de zorgkosten zo hoog als in Nederland, vooral op het gebied van langdurige zorg. Geen wonder dat de Nederlandse regering inzet op wat men aanduidt als 'participatiesamenleving': mensen moeten meer voor elkaar gaan zorgen. Ik denk dat dit concept niet gaat werken, sterker, het druist in tegen elke maatschappelijke trend. Veel beter is het om het eigen risico fors te verhogen, zodat mensen niet voor het minste of geringste naar de dokter stappen. Daarnaast is het natuurlijk wel van belang dat er een ander bewustzijn wordt aangekweekt: meer eigen verantwoordelijkheid nemen en minder snel kijken naar een overheid die wel even over de brug komt.

Natuurlijk, écht zieken en hulpbehoevenden verdienen goede zorg. Maar laten we het met elkaar wel in balans houden en niet overdrijven. Als we de toegangsdrempel (indicatiestelling) flink verhogen zal dat eveneens een rem op het beroep op de zorg veroorzaken. Ik zou niet weten wat daar mis mee is. En tot slot zouden we eens kunnen kijken hoe de zorg georganiseerd is in een land als Singapore, waar die eigen verantwoordelijkheid van haar burgers wel degelijk succesvol is gestimuleerd door de overheid.

Hoe dan ook, het ontslaan van massa's handen aan het bed is niet de oplossing. Het is een domme actie, die de problemen niet oplost, maar juist verergert. Het zou daarnaast ook wel helpen als er wat wordt gedaan aan de bizarre managementlagen in de zorg, die alleen maar leiden tot inefficiëncy en (dus) kostenstijgingen. Weg daarmee, en zeker met de absurde beloningen in de top van de zorgsector. Als het in landen als Duitsland en Frankrijk, die óók te kampen hebben met een vergrijzende bevolking, wél mogelijk is om de zorgkosten relatief laag te houden, waarom lukt dat ons dan niet? Inderdaad, dit is reden tot zorg.