Poetins irredentisme is onredelijk

De Russische president Vladimir Poetin lijkt een nieuwe historische rechtvaardiging te hebben gevonden om delen van oostelijk en zuidelijk Oekraïne op te eisen. Tijdens een vraaggesprek dat live op de Russische televisie werd uitgezonden, bracht hij vorige week in herinnering dat dit deel van het land in de tijd van de tsaren bekend stond als Novorossiya, oftewel 'Nieuw Rusland'. "Rusland verloor deze gebieden," zei Poetin, "maar de mensen bleven achter."

Poetin is niet de enige die dit herinnert. Separatisten in het oosten en zuiden van Oekraïne gebruiken de term ook. Zij willen, net als de Krim, aansluiting bij Rusland.

Hoewel Rusland de Krim pas in 1954 'verloor', toen Moskou het schiereiland onder het beheer plaatste van wat toen de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek was, is de geschiedenis van dat gebied vergelijkbaar met die van andere delen van Oekraïne. Beide werden in de achttiende eeuw op de Ottomaanse Turken veroverd. Russische kolonisten stroomden vervolgens het gebied binnen en verdrongen de moslimbevolking. De Krim-Tataren werden tijdens de Tweede Wereldoorlog zelfs op grote schaal naar Centraal-Azië gedeporteerd, omdat Josef Stalin hen verdacht van collaboratie met de Duitsers.

Dat Poetin de helft van wat nu de onafhankelijke staat Oekraïne is blijkbaar nog altijd als een Russische kolonie ziet, mag geen verbazing wekken. De president heeft het de laatste tijd erg vaak over het glorieuze verleden van Rusland en gebruikt de geschiedenis om beleid in het heden te verdedigen. Dat de Krim eeuwenlang Russische grondgebied was, was een van de redenen die de Russen aandroegen om de annexatie van het schiereiland te rechtvaardigen. Plus natuurlijk het feit dat de bevolking van de Krim zich in een referendum bij meerderheid uitsprak voor aansluiting bij Rusland.

Het enkele feit dat een bepaald gebied eerder aan een ander land toebehoorde, kan echter niet voldoende rechtvaardiging zijn voor een grenswijziging. Dan zouden eerder de Turken aanspraak kunnen maken op de Krim en het zuiden van Oekraïne. Zij maakten daar immers de dienst uit voor de Russen deze gebieden veroverden. En wat te denken van de oorspronkelijke bevolking? Die is deels door Rusland met geweld verdreven. Als de Russen op de Krim een recht op zelfbeschikking hdbben en zich, zonder inspraak van de overige Oekraïners, bij een ander land konden aansluiten, geldt dat dan niet voor de Krim-Tataren? Volgens die logica moeten de Russen 'terug' naar Rusland, ook al wonen zij al generatie's op de Krim, en alle Tataren die in Centraal-Azië wonen weer terug naar het gebied.

Dat is natuurlijk niet te doen. Het verleden kan niet simpelweg ongedaan worden gemaakt. Alle blanken hoeven ook niet Amerika te verlaten om het continent terug te geven aan de Indianen; alle zwarten aan die kant van de Atlantische Oceaan hebben geen recht op een gratis retourticket naar Afrika. Daarvoor is het te lang geleden.

'Nieuw Rusland' is al een eeuw onderdeel van Oekraïne. Ongeveer een derde van de bevolking in het gebied omschreef zichzelf in de census van 2001 als van Russische komaf, maar veel meer Oekraïners spreken Russisch of voelen zich op z'n minst aan Rusland verwant. Tegelijkertijd zei de helft van de bevolking in zuidoost-Oekraïne eind vorig jaar nog liever lid te worden van de Europese Unie. Alleen een referendum kan dus echt uitsluitsel geven over wat de mensen daar willen. Maar geen referendum dat binnen een week wordt uitgeschreven terwijl separatisten nog overheidsgebouwen bezetten en een buitenlandse mogendheid onrust probeert te stoken. Poetin moet eerst zijn irredentistische fantasieën laten varen, voor 'Nieuw Rusland' zelf over de toekomst kan beslissen.