Na twee weken Utopia: jammer dat het maar één jaar duurt

Rome wasn't built in a day, luidt de uitdrukking. Toch wil John de Mol zijn nieuwe reality show Utopia slechts één jaar uitzenden. Aan het einde van dit jaar is het afgelopen, klaar, over en uit. Voor wie het programma niet kent: in Utopia worden vijftien inwoners gevolgd door tientallen camera's, die verdekt en minder verdekt staan opgesteld. De dames en heren werken met z'n allen aan een nieuwe samenleving op een landgoed in de buurt van Hilversum en we zouden 's avonds op SBS6 en 24 uur per dag via internet mee kunnen kijken met hun inspanningen om er iets van te maken, van die nieuwe samenleving.

Althans, dat werd ons voorgehouden voordat het programma begon. Een utopische wereld, hoe zou die eruit zien? En hoe snel zou die afzakken naar een kille ondemocratische dystopie, zoals altijd het resultaat is als machtige mensen zich laten leiden door een brandend verlangen naar een nieuwe wereld (waarbij er meestal niet wordt gekeken op een paar miljoen doden meer of minder)? Dat zou nog wel eens heel spannend kunnen worden, oordeelde ik naar aanleiding van de promotie van het programma. En ja, de eerste weken waren best leuk, en soms een beetje spannend.

Helaas lijkt het programma meer op een mix tussen Big Brother en een willekeurig bouwprogramma dan op de start van een totaal nieuwe samenleving. Wat we nu vooral zien in Utopia zijn botsingen tussen mensen omdat ze elkaar niet liggen, of omdat sommigen liever lui dan moe zijn en de hamer niet oppakken om een paar spijkers in de muur te slaan. En groepsvorming. Sommigen hebben een hekel gekregen aan de natuurlijke leiders, anderen lopen achter ze aan alsof ze honing aan hun kont hebben. Kortom, niets menselijks is de inwoners van Utopia vreemd.

Maar ik voorzie een probleem en dat is diepgang. Er wordt door vrijwel niemand gesproken over de beloofde grote idealen, zoals een democratische en vrije samenleving met lage belastingen of juist een communistische dictatuur met hoge belastingen, geregeerd met de harde hand door een grote leider. Ik vrees dat dat er ook niet van gaat komen. De inwoners van Utopia leven niet in een vrijstaat; ze hebben zich gewoon aan de Nederlandse wet te houden. Ze kunnen geen drugshandel beginnen, voor politie-agentje spelen, elkaar de hersens inslaan of iemand opsluiten in een kooi omdat ze daar zin in hebben, om maar wat te noemen. Oorlog voeren met andere 'stammen' hoeft ook niet.

Ja, ik denk wat primitief, maar dat komt omdat ik laatst alle seizoenen van The Walking Dead heb gezien en onlangs ben begonnen aan de BBC-serie Survivors, waarin alles draait om overleven in een post-apocalyptische wereld. Dat is andere koek, zeg maar. In zo'n wereld komt de ware aard van de mens naar boven. De mens is de mens een wolf: als je wil overleven, moet je andere mensen doodmaken. Dat hoeft niet in Utopia. Dat komt omdat er in Utopia niet echt een nieuwe samenleving van de grond af wordt opgebouwd. Dat kan ook niet in een tijdbestek van een jaar, ergens in een grote loods in de buurt van mediastad Hilversum.

Utopia is tegen de verwachting in een kijkcijferkanon. Met dagelijks meer dan één miljoen kijkers mag John de Mol in zijn handjes wrijven. Het zij hem gegund. Ik wil best blijven kijken naar Utopia - en als ik mezelf een beetje ken, blijf ik dat voorlopig ook nog wel doen - maar ik mag toch hopen dat we uiteindelijk niet naar een veredelde Big Brother zitten te kijken. Daarom vind ik dat Utopia minstens tien jaar achtereen moet worden uitgezonden. Dan wordt het pas echt spannend. Nu weten de inwoners dat ze sowieso aan het einde van dit jaar weer thuis op de bank mogen hangen. Zo wordt het natuurlijk nooit wat met die 'ideale' samenleving.