Mark Rutte heeft nu al een Teflonlaag

Een sterk eerste optreden van de nieuwe eerste minister de afgelopen week. Martin Sommer vond in de Volkskrant dat Mark Rutte in de paspoortenkwestie rond een 'Zweedse' staatssecretaris wel gelijk had, maar het nog niet kon halen. Ik dacht dat de premier iedereen nu al de baas was. Nederland kende al eerder paspoortenkwesties, altijd glad ijs. In de jaren tachtig struikelden de bewindslieden Wim van Eekelen (VVD) en René van der Linden (CDA), en over het gedoe rond het paspoort van Ayaan Hirsi Ali (VVD), dat het meest onvermurwbare gezicht van Rita Verdonk (ook VVD) liet zien, zullen we het maar niet hebben. Afgelopen week scoorde Rutte aan alle kanten, en het toonde tegelijk hoe zwak de oppositie was, die Rutte van 'draaien' en 'discriminatie' dacht te kunnen beschuldigen.

Dat 'draaien' was een klein beetje waar, omdat Rutte drie jaar geleden wel erg met de stroom meedreef toen hij opmerkte dat het Nebahat Albayrak, de toenmalige staatssecretaris van Vreemdelingenzaken, had gesierd als zij haar Turkse paspoort had opgegeven. Daarmee was die stap voor haar meteen ook onmogelijk geworden, want zo'n stap kun je alleen uit eigen beweging maken, en niet als de buitenwereld erop aandringt. Haar Turkse paspoort werd toen pas echt een tweede huid waar ze niet meer onderuit kon. Maar dat was niet het punt. Rutte wees er deze week op dat de Turkse overheid zich ook bemoeit met onderdanen in het buitenland. Dat bleek niet alleen bij Albayrak, die in de kwestie rond de Armeense genocide op eieren liep, maar ook door de felle reactie van de regering-Erdogan deze week, die ook meteen van 'discriminatie' repte. Terwijl er toch echt een objectief verschil zit tussen een Turks paspoort en een paspoort uit Zweden, een EU-lidstaat, net als Nederland. (Hadden we trouwens niet al een Europees paspoort?) Rutte had dus gelijk met zijn opmerking dat een Turks paspoort tot 'meer discussie' had geleid dan het Zweedse, maar uiteindelijk een benoeming niet in de weg zou hebben gestaan, nu niet, en eerder ook niet van Albayrak. Niks uitglijder van Rutte, waar het NOS-journaal het over had. Integendeel, alle misbaar gaf juist de indruk van een minister-president die stond voor zijn zaak en voor die van Nederland, en gewoon eerlijk zei wat hij dacht. At your service, dacht ik meteen.
Daarmee schiep hij ook afstand tot Geert Wilders, die van de dubbele paspoorten af wil en in een enkel paspoort een bewijs van loyaliteit aan Nederland ziet. Juist Wilders stelde drie jaar terug een Zweeds paspoort (toen nog als hypothetisch voorbeeld, maar wel een blond en superwesters voorbeeld) gelijk aan een Turks paspoort. Dat Geert nu moest slikken, werd als zijn eerste draai uitgelegd. Overdreven, want Geert draait als goed politicus wel meer en laat zich door details niet afleiden van zijn prioriteiten. Toch zie ik niet waarom de kwestie van de dubbele paspoorten door de PVV eerder zo is opgepompt. Wie 'crimineeltjes' naar het land van herkomst wil terugsturen, lukt dat zeker niet als zij alleen nog een Nederlands paspoort hebben. Het dubbele paspoort is bovendien, en dat is principiëler, ook voor Nederlanders zelf een extra optie, en kan bijvoorbeeld in geval van een huwelijk met een niet-EU-burger handig zijn. Waarom zou Nederlanders die extra mogelijkheid ontzegd moeten worden? Alleen omdat het bij immigranten soms tot problemen leidt? Problemen die bovendien nogal hypothetisch zijn, want het is helemaal niet gezegd dat de inburgering wordt geholpen als nieuwkomers 'ervoor kiezen' hun oorspronkelijke nationaliteit op te geven. Er zijn ook genoeg Nederlanders met een Nederlands paspoort die een internationale gezindheid belangrijker vinden dan hun vaderland. En bijvoorbeeld Joden die ook over een Zwitsers paspoort beschikken, zouden wel gek zijn dat op te geven. Dubbele paspoorten zijn een afspiegeling van de meerlagige wereld waarin wij leven. Wie denkt dat we met een enkel paspoort weer veilig achter de dijken kunnen terugkeren, miskent de internationale realiteit en ziet niet welke vrijheid en levensruimte 'Europa' en de globalisering juist Nederlandse burgers (die het in eigen land met zo'n klein grondgebied moeten doen) ook bieden.

Rutte stelde zich afgelopen week dus liberaal op, waarbij het zeer liberaal is om wel een algemene voorkeur uit te spreken, maar uiteindelijk het individu zelf te laten beslissen. Als hier al van gedraai sprake was vergeleken met drie jaar geleden, dan was dat een draai in de goede richting. Bovendien draait Rutte, een aimabele persoonlijkheid, wel meer. Niemand heeft het hem kwalijk genomen dat hij eerst over 'Paars-plus' onderhandelde, vervolgens zijn voorkeur voor een centrumkabinet met PvdA en CDA uitsprak, om daarna met de PVV in zee te gaan en de indruk te wekken dat hij nooit iets anders van plan is geweest. Wie dat kan, heeft een enorme overlevingskracht. Mark Rutte heeft nu al iets Teflonachtigs. Daar gaan we de komende jaren nog vaak mee te maken krijgen.