Long live the debt union

Eergisteravond vond in Brussel de lang verwachte Euro Top plaats waar de Europese regeringsleiders met een 'allesomvattend' reddingsplan voor de euro zouden komen. Inmiddels hebben Van Rompuy en Barroso een 15 pagina's tellend akkoord gepresenteerd, waarin dat 'allesomvattende plan' beschreven wordt. Maar staat er eigenlijk wel iets in wat echt de moeite waard is?

Om te beginnen is het niet helemaal duidelijk of de door Rutte gewenste 'Begrotingscommissaris' er komt. Weliswaar wordt er ergens in een bijzin verwezen naar een ECFIN Commissioner, maar wat zijn taken en rol zijn blijft onduidelijk. In plaats daarvan is de positie van de EC versterkt, die er op toe moet zien dat de Griekse regering zich aan de afgesproken hervormingsmaatregelen houdt. Deze nieuwe rol wordt vastgelegd in een MOU (Memorandum of Understanding) . De herkapitalisatie van de Griekse bankensector geschiedt door het HFSF (Hellenic Financial Stability Fund) onder verantwoordelijkheid van de Griekse regering onder auspiciën van de Troika (EC, ECB, IMF).

Het is de bedoeling dat mbv de private sector het Griekse overheidstekort in 2020 is teruggebracht naar 120% van haar Bruto Binnenlands Product (noot: bedenk wel, dat als de Grieken moeten bezuinigen dit ten koste gaat van haar BBP...).

PSI (Private Sector Involvement): er is géén verplichte 50% 'haircut' van de Griekse schuld voor de private sector afgesproken. De private sector wordt daartoe 'uitgenodigd' (quote:'.. we invite Greece, private investors and all parties concerned to develop a voluntary bond exchange with a nominal discount of 50% on notional Greek debt held by private investors').

De landen van de Eurozone dienen in dit verband echter wel een totaalpakket van € 30 miljard op tafel te leggen , in de verwachting dat dit € 100 miljard aan extra bijdrage door de private sector oplevert om de Griekse banken te herkapitaliseren. Zeker is dit dus niet ! Bovendien gaat het hier niet om nieuw geld, maar om een herfinanciering van bestaande obligaties. Het kan zijn dat nieuwe looptijden worden afgesproken of een andere rente of een combinatie daarvan. Hierover blijft het akkoord echter vaag.

Griekenland dient zich te committeren om de revenuen uit de lopende privatiseringsoperatie (het project 'Helios') t.w.v. €15 miljard aan te wenden ter versterking van de 'leencapaciteit' van het EFSF.

Het EFSF (nu € 440 miljard) wordt 'geleveraged' zogenaamd zonder daadwerkelijk extra cash in het fonds te steken. Twee methodes zijn mogelijk. De eerste variant is dat het fonds een obligatieverzekeraar wordt. Daarbij worden door het fonds garanties gegeven op een deel van investeringen in staatspapier (obligaties) in zwakke eurolanden. Voor hoeveel er garant wordt gestaan is nog niet duidelijk. Daarnaast kunnen SPV's (Special Purpose Vehicle's) worden opgericht, bestaande uit een combi van publieke en private leningen. Men gaat er van uit dat door de combinatie van deze 2 opties het 'hefboom effect' van het EFSF vervier- of vervijfvoudigd kan worden. Ook dit is echter een aanname, géén zekerheid ! Er hoeft natuurlijk maar één tegenvaller op te treden en dit hele concept staat op losse schroeven.. Voor de goede orde, hoe werkt dat 'hefboom effect' ? Heel simpel: het EFSF biedt de private sector de mogelijkheid om het risico 'af te kopen', maw de terugbetaling van hun lening wordt door het EFSF gegarandeerd. Nederland telt hierin mee voor ruim 6%, maar details moeten nog worden uitgewerkt, zodat het waarschijnlijk is dat de bijdrage van ons land verder omhoog gaat aangezien de PIGS landen waarschijnlijk niet kunnen instaan voor hun deel.

Daarnaast worden zgn. 'special purpose vehicle's' opgericht, een combi van publiek- en privaat kapitaal, waarmee de looptijd van de uitstaande leningen kunnen worden 'opgerekt', banken kunnen worden geherkapitaliseerd en nieuwe obligaties op de primaire- en secundaire markten kunnen worden geplaatst.

De EU landen wordt gevraagd om in november met richtlijnen ('guidelines') te komen voor de invulling van de voorwaarden ('terms and conditions') van deze 2 modaliteiten. Dit is vaag en hier kan dus nog van alles misgaan!

Verhoging van het EFSF zal in samenspraak met het IMF geschieden. De EU landen (niet de eurozone), de EC en het EFSF zelf zullen in conclaaf gaan met het IMF. Ook landen met grote financiële reserves zoals China en Brazilië, zouden bij het IMF een speciaal potje kunnen aanleggen dat dan voor het noodfonds gebruikt kan worden. Ook hier moeten details nog worden uitgewerkt. Het is de verwachting dat hiermee het fonds uitgebreid kan worden tot € 1000 miljard.

Alle lidstaten dienen zich uiterlijk per ultimo 2012 op nationaal niveau te commiteren aan het Stabiliteits- en Groei Pact, inclusief hun nationale begrotingen, die afgestemd dienen te worden op wat de EC daarvan vindt (quote: 'commitment to stick to the recommendations of the Commission and the relevant Commissioner regarding the implementation of the Stability and Growth Pact'. punt 26, e).

De EC en de Raad verkrijgen het recht om concept begrotingen van in moeilijkheden verkerende lidstaten te beoordelen vóórdat hun nationale parlementen dat doen. Niet duidelijk wordt of men daarbij dan ook dwingende maatregelen kan treffen of sancties kan opleggen (quote: 'if necessary, suggest amendments in the course of the year').

De voorbereidingen voor wetgeving op het gebied van een gemeenschappelijke bedrijfsbelasting en belasting op financiële transacties gaan gewoon door. Quote: 'Legislative work on the Commission proposals for a CommonConsolidated Corporate Tax Base and for a Financial Transaction Tax is ongoing'.

Men streeft naar verdere versterking van de Economische Unie (een politieke formulering, want men bedoelt natuurlijk een Politieke Unie), die gelijk dient te zijn aan de Monetaire Unie ('commensurate with'). Wat hiermee precies wordt bedoeld en wat dit precies inhoudt blijft vaag, ondanks een toegevoegd 10 punten plan, zie 12. Niet vaag is wie hiermee worden belast: Van Rompuy, Barroso en de huidige voorzitter van de EU, de Pool Tusk. Medio december komt dit triumviraat met een interim rapport waarin voorgestelde maatregelen staan.

Samengevat is de boodschap om de gouvernementele slagkracht van de Unie te versterken een sterk vergrote macht van zowel Barroso als Van Rompuy, inclusief de 'more consistent' communicatie. Met andere woorden: wat zij willen dat niet gezegd wordt, wordt niet naar buiten toe gecommuniceerd. Hou het volk dom, zodat wij door kunnen gaan met onze plannen.

Solvabiliteit banken moet omhoog naar 9% van hun balanstotaal (dit betekent dat er in Griekenland minimaal € 30 miljard bijmoet, in Spanje € 26 miljard en in Italië € 15 miljard). Lukt het de banken niet om op de openbare kapitaalmarkt funding aan te trekken, dan dient hun land bij te springen. Heeft ook het land geen geld, dan kan een beroep worden gedaan op het EFSF.

Wat betekent dit akkoord voor de positie van Nederland?

Op dit moment hebben de 4 grootste Nederlandse banken (ABN-AMRO, ING, Rabo en SNS) naar verluidt nog slechts € 2,3 miljard Grieks schuldpapier uitstaan. Dat is alleszins overzichtelijk. Wat minder overzichtelijk is, zijn de uitstaande vorderingen op m.n. de Franse banken, die op hun beurt dik in de Griekse staatsschuld zitten. Als die banken dienen af te boeken, dan kan dat ook effecten hebben op de Nederlandse banken. De effecten hiervan zijn niet duidelijk. Temeer niet, omdat het akkoord niet duidelijk maakt of, en zo ja, welke banken zullen meedoen aan de beoogde 50% haircut.

Wel doet Nederland pro rate parte mee aan het genoemde garantiefonds voor de private sector ad € 30 miljard (ons deel daarvan bedraagt minimaal € 1,8 miljard, maar als Spanje, Italië, Portugal, Ierland of België niet kunnen leveren, dan zal dat bedrag uiteraard stijgen).

Ook dient Nederland bij te dragen aan het Griekse noodfonds, dat van € 109 miljard is verhoogd naar € 130 miljard. Ons aandeel is daarin dus minimaal € 7,8 miljard.

Niet meegerekend zijn de kosten die verband houden met een eventuele toekomstige credit rate verlaging voor Nederland. Indien de credit rating voor ons land van AAA+ naar AA zou gaan, kost ons dat op jaarbasis € 8 miljard aan extra rente. Het is maar dat u het weet.

Tenslotte zijn er de kosten voor de garantie stellingen in het kader van het EFSF. Niet alleen moet De Jager die gelden reserveren (dus inkopen op de markt), het is beslist niet ondenkbaar dat de bijdrage van Nederland aan deze garantie exponentieel zullen toenemen, indien een aantal van genoemde zwakke landen hun aandeel niet kunnen betalen. Open eindjes dus...