Klimaatridders, wanneer krijgen jullie last van avocadoschaamte, shakeschaamte, chillschaamte, hypocrisieschaamte…?

Tegenwoordig lijkt het een ‘must’ om je te schamen. Vliegschaamte, cruiseschaamte, babyschaamte, meer-dan-een-kindschaamte, meer-dan-twee-kinderenschaamte, bezorgschaamte, klimaatschaamte, soortschaamte, vleesschaamte, barbecueschaamte, kaasschaamte, cappuccinoschaamte, sproeischaamte, sierbloemschaamte, gasschaamte, dieselschaamte, benzineschaamte, autorijschaamte, Uberschaamte, Bolschaamte, verwarmingsschaamte, aircoschaamte, ongeïsoleerdhuisschaamte, huisdierschaamte, leefschaamte… Binnenkort mogelijk ook kookschaamte, scheetschaamte, ademschaamte, speelgoedschaamte, serviesschaamte, bestekschaamte, meubelschaamte, dak-boven-mijn-hoofdschaamte, kledingschaamte, lachschaamte, sportschaamte, chocoladeschaamte, grootouderschaamte…

Al vele jaren werkzaam op het gebied van onder andere milieu, duurzaamheid en klimaat, is plaatsvervangende schaamte het enige wat mij vooral bekruipt bij dit schaamte‘offensief’. Vaak ook nog eens afkomstig van figuren waarmee je vroeger bij je ouders echt niet mee had moeten komen aanzetten, omdat je dan direct wist waar de voordeur was. Van die types die direct een pak minder ‘zen’ zijn als je ze vraagt hoe het zit met hun avocadoschaamte, papayaschaamte, exotischevruchtenschaamte, zeewierschaamte, sojaschaamte, shakeschaamte, yogaschaamte, saunaschaamte, chillschaamte, asoschaamte, houtschaamte, katoenschaamte, hypocrisieschaamte…

Voor de zoveelste keer glijdt ondertussen een misplaatste betuttelende video aan je neus voorbij, met de onderliggende boodschap dat het hoogtijd wordt voor ijsschaamte. Dezelfde ijsschaamte die de Volkskrant ook al een jaar eerder aan haar lezers had proberen te slijten. Zou de krant last hebben van komkommertijdschaamte?

Want hoe zit het nu echt met dat ijs?

Leven heeft per definitie gevolgen voor het milieu en dus ijs eten ook. Echter zijn de gevolgen niet simpelweg te categoriseren als goed of slecht. Het kan bijvoorbeeld ook allebei.

Sec kijkend naar ijs eten, is de extra milieubelasting van ingevroren ijs verwaarloosbaar omdat de meeste huishoudens al een vriezer hebben die 24/7 aanstaat en in de meeste gevallen er wel een of twee litertjes ijs bijpassen. Door minder open ruimte in de vriezer, koelt deze een pak efficiënter en dus zuiniger. Daarbij komt dat bijna 70 procent van het ijs thuis wordt genuttigd en de ijseters het milieu dus op dat moment niet elders belasten met mogelijk grotere milieubelastende activiteiten.

De vriezer er dan maar helemaal uitgooien? Niet vanzelfsprekend voor de 38 procent in Nederland die niet in stedelijk gebied wonen, waar voorzieningen veel minder makkelijk bereikbaar zijn op de fiets. En met de elektrische fiets vervliegt de milieuwinst. Je zou kunnen stellen dat iedereen dan maar in de stad moet gaan wonen. Echter bij bijna 40 graden buiten, is het binnenhuis op het Nederlandse platteland met de gordijnen dicht in een slecht geïsoleerd huis nog uit te houden zonder ventilator of airco. Dat lukt je in verstedelijkt gebied niet.

Dan maar in het buitengebied fruit en groente in eigen tuin verbouwen? Onderschat de daarvoor benodigde hoeveelheid water en energie niet. En ook bij een moestuin is een vriezer zeer welkom om te voorkomen dat je niet teveel moet weggooien en/of beroep moet doen op andere bewaarmethodes die de voedingswaarde van het voedsel weer meer aantasten. Dan kan je net zo goed een paar liter roomijs in je vriezer gooien.

Hoe zit het dan met die koe als methaangasproducent? Een mens produceert gemiddeld ook een liter gas per dag, waarbij wel merendeels andere gassen dan methaan. Een koe stoot gemiddeld 400 gram per dag aan methaan uit, terwijl ze gemiddeld 25 liter melk per dag produceert. Een mens eet gemiddeld 6,4 liter ijs per jaar. Dat betekent door ijs eten per individu minder dan 100 gram methaan per jaar, gezien niet in al het geconsumeerde ijs melk of soja zit en er ook andere ingrediënten in ijs verwerkt zijn.

De ontbossing door de soja- en vleesindustrie valt ook te relativeren. We leven namelijk in een wereld waarin we hebben afgesproken dat we via een door ons in het leven geroepen economie in onze behoeften willen voorzien. Als ruilmiddel gebruiken we daarbij geld, dat verdiend moet worden. Dus als er geen bossen worden gerooid voor de soja- of vleesindustrie, dan wordt er wel een andere economische activiteit bedacht waarvoor misschien zelfs nog veel meer grond benodigd is.

Dat bepaalde ijsmerken relatief duurzame ingrediënten zouden gebruiken is nog maar de vraag. De controle op certificering wordt nog wel eens uitbesteed aan andere bedrijven en die controles worden lang niet altijd goed uitgevoerd. Op papier lijken producten dan duurzamer dan ze in werkelijkheid zijn, terwijl je als consument wel meer betaalt.

En voor die calorieën moet je het ijs van je voorkeur ook niet laten liggen. Roomijs vult namelijk meer dan waterijs. Dat laatste zal weinig wegnemen van je hongergevoel en zal je eetlust ook niet verminderen, waardoor je tegen het einde van de dag mogelijk juist meer calorieën binnen kreeg.

Het bepalen van de milieu- en klimaatbelasting van een product of activiteit is dus toch complexer dan velen ons willen laten geloven. We worden constant doodgegooid met artikelen dat dit weer beter zou zijn dan dat, volgens verwachting vaak in het voordeel van de zogenaamde ‘duurzame’ producten of diensten. Dat is niet altijd omdat het daadwerkelijk zo is, maar misschien wel omdat een berekening-/analysemethode is gebruikt die de uitkomst in het voordeel van ‘duurzaam’ laat vallen. Feit is dat het eigenlijk onmogelijk is de milieu- en klimaatbelasting van iets objectief te bepalen, omdat alles in het leven elkaar beïnvloedt. Dat heeft tot gevolg dat belangen doorslaggevender zijn dan het daadwerkelijke duurzaamheidsgehalte om het predicaat ‘duurzaam’ toe te kennen. Milieubescherming heeft vaak bestaansrecht dankzij welvaart. Als je alle welvaart afschaft, zou het milieu er wel eens heel bekaaid vanaf kunnen komen.

Laat je geen schaamte aanpraten, behalve als je iemand bent die er een sport van maakt om anderen met schaamte op te zadelen. Je ecologische voetafdruk wordt bepaald door de som van alles wat je doet in je leven en niet alleen door datgene wat voor milieu-/belangenorganisaties en overheid goed uitkomt als duurzaam.

Wil je wat doen voor milieu en klimaat? Maak dan keuzes die bij je passen, grotere kans dat je het dan ook volhoudt.

Ing. Vicki Van Lommel, schrijft over duurzaamheid, klimaat, energie, circulaire economie, politiek en samenleving.