Kaplan en de Toverketel

Het literaire kerkhof is bezaaid met boeken met de meest vergezochte toekomstverkenningen. Met name op het gebied van de internationale politiek kan je boekenkast na boekenkast vullen met boeken  die feitelijk allemaal op hetzelfde neer komen: the end of the world as we know it. Het probleem van deze boeken is vaak dat de (geopolitieke) aanleiding terecht is, maar de gevolgtrekking geen rekening houdt met het niet planmatige karakter van de toekomst. Om tussen al dit kaf dus het koren te zijn, wordt het nodige van een auteur gevraagd. Robert Kaplan's nieuwste boek Het Aziatische Kruitvat. Het einde van de stabiliteit in de Grote Oceaan onderscheidt zich zonder meer als koren en geeft een realistische en zeer lezenswaardige blik op de ontwikkelingen in en rondom de Zuid-Chinese Zee en de opkomst van China. 

Kaplan is een prominente denker op het gebied van de internationale politiek. Als correspondent voor  The Atlantic Monthly en werkzaam voor Stratfor wordt zijn werk door toonaangevende kranten gepubliceerd en is hij een graag geziene gast bij de Amerikaanse regering. Met zijn boek Balkanschimmen brak hij door, terwijl De Wraak van de Geografie een recente bestseller is. Het geheim van zijn succes ligt in een realistische benadering van de wereldpolitiek waarbij hij zijn waarnemingen op heldere wijze uiteenzet. Daarbij zijn veel van zijn boeken ook deels verslagen van zijn reizen om tot geopolitieke waarnemingen te komen. Deze combinatie zorgt ervoor dat Kaplan enorm lezenswaardig is en zijn waarnemingen alleen maar verder ondersteund worden. 

Hoewel de huidige focus ligt op de brandhaarden in het Midden-Oosten richt Kaplan zijn blik op de Zuid-Chinese Zee. Voor deze lezer en vast veel andere lezers zit het belang van de Zuid-Chinese Zee niet bepaald tussen de oren. Natuurlijk is iedereen ervan doordrongen dat de economische en militaire opkomst van China grote gevolgen gaat hebben en zorgt voor een wereld die verandert van unipolair met de Verenigde Staten als onbetwiste hegemoon naar een multipolaire wereld waar meerdere wereldmachten - met China voorop - het leiderschap van de Verenigde Staten uitdagen. Kaplan maakt duidelijk dat het economische en militaire belang van de Zuid-Chinese Zee het nieuwe geopolitieke theater vormen. Dus zet de popcorn alvast maar klaar: coming to a theatre near you!

Kaplan maakt duidelijk dat de Zuid-Chinese Zee qua handelsbelang niet onderdoet voor de Middellandse Zee in haar hoogtijdagen en tegelijkertijd vertoont de Zuid-Chinese Zee overeenkomsten met het Caribisch gebied. Rondom de Zuid-Chinese Zee bevinden zich Vietnam, Maleisië, Singapore, de Filipijnen en Taiwan. En in de invloedssfeer rondom de Zuid-Chinese Zee bevinden zich Japan, de beide Korea's, Indonesië en Australië. Helaas bevat de Nederlandse uitgave van Asia's Cauldron - op de kaft na - geen kaart van het gebied, een jammerlijke omissie. Want juist de kaart maakt duidelijk dat de by far belangrijkste macht in en rondom de Zuid-Chinese Zee China is wiens belang aldaar overeenkomsten vertoont met het belang van de Verenigde Staten in en rondom het Caribisch gebied en in het verlengde daarvan Zuid-Amerikan. Daar waar China haar belangen in de eigen achtertuin wil veiligstellen deden de Verenigde Staten dit al vanaf de 19e eeuw via de Monroe Doctrine en de strijd tegen het Spaanse Rijk die de Verenigde Staten de zeggenschap over de eigen achtertuin en de feitelijke kolonisatie van de Filipijnen opleverden. 

De landen rondom de Zuid-Chinese Zee met voorop Vietnam en Taiwan zien de opkomst van China met lede ogen aan en nemen daarom zowel economische als militaire voorzorgsmaatregelen waarbij de steun van de Verenigde Staten een grote zo niet doorslaggevende rol speelt. In slechts 226 pagina's schetst Kaplan daarbij een rijkgeschakeerd beeld door de verschillende hoofdrolspelers te bespreken en daarbij te wijzen op de angst voor finlandisering die leeft bij landen als Vietnam en Taiwan: een toekomst als in naam onafhankelijke staten maar feitelijk onderdanig aan China, gelijk Finland in relatie tot de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog. Kaplan maakt daarbij duidelijk dat het problematisch is dat er geen humanistische waarden in het geding zijn: het gaat puur om economische belangen en regionale invloed. Daardoor spreekt het gebied minder tot de verbeelding zodat het lastiger is om de situatie op het publieke netvlies te krijgen en eventueel ingrijpen moeilijker tot publieke steun leidt. Tegelijkertijd is Kaplan een realist en ziet hij de gevaren van de regio, maar constateert hij ook dat een zee wel tot schermutselingen kan leiden, maar niet zo snel tot oorlog. Desalniettemin is het voor Kaplan wel het kruitvat voor de voorzienbare tijd. 

Kaplan zet zijn waarnemingen - in de overigens uitstekende vertaling van George Pape - helder uiteen, maar neemt tegelijkertijd de tijd om via aparte hoofdstukken over de hoofdrolspelers ook meer inzicht te geven in de cultuur en geschiedenis van de landen rondom de Zuid-Chinese Zee. Daarmee komt ook zijn aard als reisverslaggever naar boven. Dit alles versterkt zijn geopolitieke waarnemingen over de Zuid-Chinese Zee en maken Het Aziatische Kruitvat een verplicht nummer voor allen die geïnteresseerd zijn in de wereldpolitiek in het algemeen en Azië in het bijzonder.