Janoekovytsj ligt nog niet op zijn gat

Het leek er even op dat Viktor Janoekovytsj de strijd ging opgeven. De president van Oekraïne, die eind vorig jaar op het laatste moment een associatieverdrag met de Europese Unie weigerde te ondertekenen en steun zocht bij Rusland, ging vorige week met ziekteverlof. In voormalig communistisch Oost-Europa werd dat, niet onterecht, gezien als een voorbode. Janoekovytsj zou op het punt staan af te treden!

Toch niet. Janoekovytsj gaat vandaag weer gewoon aan het werk.

De druk op hem is zonder meer groot. Al bijna twee maanden wordt in vooral het westen van Oekraïne hevig gedemonstreerd tegen het beleid van Janoekovytsj. De bevolking is daar overwegend pro-Europees en wil niets meer te maken hebben met de voormalige overheerser Rusland. Zij zagen het associatieverdrag met de EU als een eerste stap in de richting van lidmaatschap. Dat het op het korte termijn mogelijk minder gunstig zou zijn geweest voor de economie van Oekraïne is voor hen van minder groot belang. De bevolking in het westen is gemiddeld hoger opgeleid en rijker en ziet dit in de eerste plaats als een kwestie van identiteit.

Dat geldt ook voor de Oekraïners in het oosten, hoewel zij om die reden juist de banden met Rusland willen aanhalen. Acht miljoen Oekraïners zijn van Russische komaf. Het Orthodoxe geloof leeft in het oosten sterk en de regio heeft groot belang bij economische samenwerking met de Russen. De Oekraïners in het oosten zijn gemiddeld lager opgeleid en werken meer in de landbouw en industrie dan in de dienstensector. Beide zijn in hoge mate afhankelijk van export naar andere voormalige Sovjetrepublieken en Rusland heeft gedreigd de grenzen te zullen sluiten wanneer Oekraïne aansluiting zoekt bij Europa.

Janoekovytsj werd in 2010 vooral met steun uit het oosten van het land gekozen. Zijn populariteit is daar, ondanks de aanhoudende demonstraties, nauwelijks ingezakt.

Eind december, toen de protesten net begonnen, steunde bijna 29 procent van de Oekraïners de president. In de eerste peiling van dit jaar is die steun niet gedaald. Dat is minder dan de 35 procent van de stemmen die Janoekovytsj in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen in 2010 haalde, maar geen andere politicus geniet meer aanhang.

Sterker, de oppositie is hopeloos verdeeld. Vitali Klytsjko, een oud-bokser, heeft zich als oppositieleider opgeworpen, maar heeft nauwelijks politieke ervaring. Arsenij Jazenjuk, een voormalige minister van Buitenlandse Zaken en liberaal, heeft die ervaring wel, maar mist charisma. En dan is er nog Oleh Tjahnybok, een nationalist die voor de meer gematigde middenklasse totaal onaanvaardbaar is.

Toch zijn het de radicale knokploegen die zich steeds meer op straat laten zien, wat Janoekovytsj mooi uitkomt. Het doet zijn regime geen goed wanneer vreedzame protesten van grootmoeders en studenten uit elkaar worden geslagen. Maar halve Nazi's die met Molotov-cocktails naar de politie gooien, daar heeft vrijwel niemand medelijden mee. Des te meer geweld op straat, des te sterker staat Janoekovytsj. De meeste Oekraïners wensen vooral orde en rust. Dan kan Europa wel even wachten.