Ja/Nee/Weetniet

Zes weken geleden voorspelde ik in een groot artikel op DDS een scenario (onderaan het artikel), dat Griekenland zich na het binnenhalen van de eerstvolgende tranche van de eerste bail out niet veel meer gelegen zou laten liggen aan de wensen van de Europese politici. Alleen, toen ging ik er nog van uit, dat die tranche begin oktober zou worden uitbetaald. Dit scenario begint zich nu te ontrollen.

Nu, begin november, is die begeerde 8 miljard euro inderdaad binnen. Het heeft een serie Eurotops gekost, waarin de Grieken duchtig de les werd gelezen, niet in het minst doordat tussentijds nog wat lijken uit de Griekse kast kukelden, inclusief te optimistisch geprognotiseerde verwachtingen voor de Griekse economie. Maar nu zijn we dan aangeland op het punt, dat Griekenland niets meer van de EU te verwachten heeft, en tegenprestaties moet gaan leveren.

Na de Eurotop vorige week heeft Griekenland eigenlijk geen pressiemiddelen meer om meer geld los te peuteren. Een Grieks default is wat iedereen vreesde, en de officiële aankondiging van de EU dat de banken van tenminste 50% van hun vordering zouden moeten afzien (verpakt als vrijwillige geste ten behoeve van Moody's c.s.) s vanzelfsprekend niets anders dan het default, maar dan op een georganiseerde wijze.

Daarmee verliest Griekenland haar belangrijkste wapen. Vanaf nu is alles wat de regering in Athene nog krijgt een vorm van armenhulp, iets wat de trots van de Grieken weinig goed zal doen. Bovendien brengt het Papandreou in een onmogelijke positie, omdat de premier in de Griekse media nog slechts zal worden afgeschilderd als trekpop van de EU. Een recept voor binnenlandse chaos.

De aankondiging door Papandreou gisteren, van een Grieks referendum over de besluiten van de Eurotop vorige week, verandert die situatie dramatisch. Het is een briljante zet in een hopeloze positie. Opnieuw hangt boven de EU een zwaard van Damocles dat het draadje dat de EU-regeringsleiders voor zichzelf gesponnen hebben dreigt te doorklieven. Niemand twijfelt er aan wat de uitslag van een Grieks referendum zal zijn. 60 % van de Grieken is tegen het onderhandelingsresultaat van vorige week. De uiteindelijke uitslag van een referendum zal naar mijn idee de 75% tegenstemmen nog ruim overtreffen.

Dinsdagmiddag was er al paniekoverleg tussen Frankrijk en Duitsland, maar wat kan men doen? De illusie van een democratische volksraadpleging, mits eenmaal aangekondigd, kan niet zomaar worden ingetrokken op straffe van een volledige diskwalificatie van de democratische schijnheiligheid die de EU zo graag uitdraagt. Let wel, Griekenland als soevereine staat kan dat voor zichzelf besluiten. Deze aankondiging slaat de basis onder de illusie van Europese democratie uit, en toont daarmee de wereld de ambiguïteit van haar ware gezicht.

De nasleep van eerdere akkoorden zoals twee weken terug in Slowakije toonde al welk een mijnenveld deze akkoorden op de meest ongewenste momenten nog moeten passeren, ook als ze al volledig door de werkelijkheid zijn achterhaald. Niet alleen onderstreept de aankondiging van een Grieks referendum dat nogmaals, ditmaal is er geen reële kans op ontsnapping. De beurzen hebben dat vandaag herkend, met aandelenkoersen die gemiddeld al 4% wegzakten, met die van banken voorop (ING -14%).

De enige mogelijkheid die Europa theoretisch nog heeft, is Griekenland betere voorwaarden gunnen. Dat zou Papandreou de optie bieden opgelucht het referendum in te trekken. Maar dat is niet realistisch, want dan klapt de EU. Een land als Slowakije zal categorisch weigeren een aangepast akkoord te accepteren, en ook Nederland lijkt op die koers te komen.

Politieke gevolgen voor Nederland Plasterk noemde namens de PvdA de Griekse aankondiging een "dealbreaker". Zo is dat. Dat hij impliciet erkent, dat een democratische bevestiging van het akkoord hem veel te riskant is, zal hij desgevraagd enthousiast ontkennen. Dinsdagavond zal het debat in het Nederlandse parlement over de euro ongetwijfeld uitmonden in een regeringsuitspraak, dat het nog te vroeg is al te definitieve moties in te dienen, en dat we de ontwikkelingen maar af moeten wachten. Dat zal de PvdA niet lekker zitten, niet in het minst omdat haar steun voor de regering op dit punt essentieel is.

Desalniettemin zal de regering Rutte dienen te beseffen, dat het spel ten einde loopt, en dat men zich moet gaan voorbereiden op wat na het euro-avontuur komen moet. Het is voorbij, het heeft een vermogen gekost, maar nu is het tijd de scherven op te ruimen en de schade te beperken. Verdere prietpraat op regeringsniveau dient geen enkel doel.